Meijer Elias Adelaar

Deventer v. 1.2

Family page

Meijer Elias Adelaar, birth 13 Dec 1838 Leeuwarden, died 30 MEI 1910 Deventer, occupation: Grossier / textielgroothandelaar, Kantoor: Grote Overstraat 83
Textielgroothandel: Grote Overstraat 67 (nu 63-67), son of Elias Meijer Adelaar and Froukje Salomons Stibbe to:
Betsy (Betje) van Raalte, birth 21 Jun 1841 Zwolle, died 19 Feb 1878 Deventer, daughter of Simon Salomon van Raalte and Henriette Themans
Meijers eerste vrouw Betje (huwelijk op 19-12-1876) is overleden na ontijdig bevallen te zijn van een dochter.
In 1942/43 werd hij door de Joodse Raad aangeslagen voor 10,-
Dit kan dus niet kloppen.

Volgens Van Baalen verkocht de fa. M. Adelaar ondergoed, kousen etc. Voormalig pand van de textielgroothandel van de familie Adelaar, Grote Overstraat 67, gebouwd in 1887. De naam is nog boven de ingang te lezen. Meijer Adelaar was de oprichter va n de zaak.

Documentatie: Foto van het echtpaar Meijer en Frederika Adelaar in het EHC; vB adv blz 85; foto's grafstenen Meijer Adelaar (nr. 191), Betje Adelaar-van Raalte (nr. 31) en Frederika Adelaar-van Raalte (nr. 244). http://www.rvanhetg.dds.nl/adelaar/ adelaar.shtml

http://akevoth.org/genealogy/ndbcore/index.shtml

Family page

Meijer Elias Adelaar to:
Frederika Jacoba van Raalte, birth 30 OKT 1845 Zwolle, died 19 Dec 1919 Deventer, daughter of Simon Salomon van Raalte and Henriette Themans

1) Eduard Adelaar, birth 23 Dec 1879 Deventer, died 16 Jul Sobibor, Polen, occupation: manufacturier in Broederenstraat 33, dicht bij hoekpand Engestraat to:
Elisabeth (Else) Fuerth, birth 8 Aug 1881 Darmstadt, Duitsland, died 16 Jul 1943 Sobibor, Polen, daughter of Wilhelm Fuerth and Henriette Katzenstein
Elisabeth Furth kwam 11-6-1906 vanuit Frankfurt naar Deventer. Else Adelaar heeft in 1939 een rol gespeeld bij het opzetten van het vluchtelingenkamp De Kleine Haar in de gemeente Gorssel: zie een sollicitatiebrief uit Duitsland van 8 december 193 8. Die winter daarvoor had Else in de Kinderheilstaette in Bad Kreuznach een voordracht gehouden. (SAD, NIG nr. 79: 11-12-1938)

Op 4 april 1933 kwam een Margarete Furth-Mosbacher (schoonzuster van mevr. Adelaar?) als vluchteling naar Deventer; zij logeerde bij Jacob Philip Frank aan de Welle 6 en reisde op 9 juni 1933 verder naar Parijs.
Adres: 1e Pauwelandstraat 31

In 1915 kwam Ed. Adelaar voor op de lijst van kiesgerechtigde en verkiesbare leden van de Joodse Gemeente en betaalde hij een bijdrage van 18,75.

Voor de oorlog hadden de Adelaars steeds wel twee of drie niet-joodse dienstbodes / onderhuursters in huis.

In 1936 komt Eduard voor op een foto van een feestmaal ter gelegenheid van het afscheid van L. Koppels; hij zit er naast Louis Hillesum. (Van Baalen p. 114)

Vanaf ca. 1916 had de familie Adelaar een buitenhuisje 'Het Adelaarsnest' in Epse. In het EHC bevindt zich een dagboek van het 'Adelaarsnest' van 1916-1924: Oude Larenseweg 33 (modern adres). Het huisje is in 1980 gesloopt.

Etty Hillesum schrijft op 1 september in een brief aan Chr. v. Nooten: 'Van de Adelaren geeneen meer hier.' (Nag. Geschr. p. 698) De familie van Eduard is dan al een paar maanden geleden naar het oosten gedeporteerd. Volgens Smelik was de famili e Rudolf Adelaar bevriend met de Hillesums en verbleven de kinderen Hillesum ook meermaals in het 'Adelaarsnest'.

Op 4 april 1933 kwam Margarethe Furth-Mosbacher (schoonzuster van mevr. Adelaar?) als vluchtelinge naar Deventer; zij logeerde bij Jacob Philip Frank aan de Welle 6 en reisde op 9 juni 1933 verder naar Parijs.

Fride Mosbacher, een nicht van Eduard Adelaar, geb. 3-1-1896 in Bochum. Zij kwam in okt. 1900 naar Deventer en werd ingeschreven op de kaart Eduard Adelaar. Zij was evangelisch luthers. In de jaren 38/44 komen wij haar naam niet meer tegen.

Documentatie: Briefhoofden: gefilmde versie in EHC. Foto's winkel en familie in EHC. Foto's familie Eduard Adelaar + trouwerij zoon Ernst in EHC. Overlijdensadvertentie Ernst Adelaar: adv. NIW 21-12-07.

Andere huisgenoten:
Martha Estella Veermanwas een nichtje van Ed. Adelaar. Zij kwam in okt. 33 in Deventer bij hem in huis en vertrok maart 34 naar Engeland. Zij was getrouwd met een Drukker. Februari '41 woonde zij in Amsterdam. Haar man heeft de oorlog overleefd . (jm.nl) De vrouw van Jacques Lobstein, Clara Veerman (1912) is waarschijnlijk een zus van Martha Veerman (1916) die bij Eduard Adelaar in huis woonde. Martha is tegelijk met de moeder van Jacques Lobstein vergast in Auschwitz

Fride Mosbacher, een nicht van Eduard Adelaar, geb. 3-1-1896 in Bochum, Duitsland. Zij kwam in okt. 1900 naar Deventer en werd ingeschreven op de kaart van Eduard Adelaar. Zij was evangelisch luthers. In de jaren 38/44 komen wij haar naam niet mee r tegen.

In 1942 woonde op dit adres ook Karl Schneider. Deze vluchteling uit het Oostenrijks-Hongaarse grensgebied hoefde geen bijdrage te betalen aan de Joodse Raad. Eduard Adelaar heeft hem onderdak verschaft en zo kon hij Emilie Adelaar, een dochter va n Rudolf Adelaar, leren kennen; hij trouwde in februari van dat jaar met haar.

Eduard was lid van de Deventer Veritas Loge No. 10 van de Odd Fellows, een met de Vrijmetselarij te vergelijken organisatie die harmonie in de samenleving wil bevorderen. In Deventer waren er voor de oorlog nogal wat Joden lid van. (Wiel Palmen , Independent Order of Odd Fellows. Veritas Loge no. 10. Deventer 1901-2001, Deventer 2001, p. 18)

Eduard kreeg een 'Sperre' als lid van de Joodse Raad: J.C.B. [Centraal Bureau? Commissie Bijstand?] Hij is (datum?) in opdracht van de SD naar Amsterdam vertrokken. (Politiearchief 843, doos 502)

Documentatie: Briefhoofden: gefilmde versie in EHC. Foto's winkel en familie in EHC. Foto's familie Eduard Adelaar + trouwerij zoon Ernst in EHC. Overlijdensadvertentie Ernst Adelaar: adv. NIW 21-12-07.

2) Henri Adelaar, birth 3 Aug 1881 Deventer, died 22 MEI 1944 Auschwitz, Polen, occupation: Handelsagent
Married 27 MEI 1909 Keulen, Duitsland to:
Marie Anna Fuerth, alias: Anne, birth 12 Jan 1884 Darmstadt, Duitsland, died 22 MEI 1944 Auschwitz, Polen, daughter of Wilhelm Fuerth and Henriette Katzenstein
Henri was met een zuster van de vrouw van zijn broer Eduard getrouwd. Zij trouwden op 27-5-1909 in Keulen.

Anne was een dochter van Wilhelm Furth and Henriette Katzenstein.

Henri was evenals zijn broer Eduard lid van lid van de Deventer Veritas Loge No. 10 van de Odd Fellows, een met de Vrijmetselarij te vergelijken organisatie die harmonie in de samenleving wil bevorderen. In Deventer waren er voor de oorlog noga l wat Joden lid van. Hij woonde niet in Deventer, maar bleef hier kennelijk wel komen als lid van de loge. (Wiel Palmen, Independent Order of Odd Fellows. Veritas Loge no. 10. Deventer 1901-2001, Deventer 2001, p. 18)

Henri en Anne zaten ondergedoken bij weduwnaar Jacob van der Molen in Groningen vanaf 1944. Echtpaar is daar gepakt, later is Jacob van der Molen ook gepakt en omgekomen in Buchenwald. Yad Vashem. Blz 528, The Encyclopedia of the Righteous Amon g the Nations, Rescuers of Jews during the Holocaust. The Netherlands, Yad Vashem, Jerusalem 2004.

3) Betsy Adelaar, birth 30 Jul 1882 Deventer, died 28 Jan 1944 Auschwitz, Polen
In februari 1941 woonden zij in Amsterdam. Godschalk was verzekeringsagent en zijn zoon assistent-accountant. (jm.nl). to:
Godschalk Veerman, alias: Gerrit, birth 17 MRT 1879 Amsterdam, died 28 Jan 1944 Auschwitz, Polen, occupation: Verzekeringsagent

4) Frans Adelaar, birth 3 Feb 1884 Deventer, died 14 Jun 1950 Deventer, occupation: Koopman, Hij nam de textielgroothandel van zijn vader aan de Grote Overstraat 67 (Fa. M. Adelaar) over.
Married 20 Jul 1910 Deventer to:
Johanna Sara (Jopie) Engers, birth 11 Dec 1883 Deventer, died 10 Jul 1967 Arnhem, occupation: Muziekonderwijzeres, daughter of Freerk Engers and Engeltje Izaaks Veltman
Graaf van Burenstraat 7 (na 1954 omgenummerd naar 42)
In '42 tijdelijk Zwolseweg 110 (dus bij Jacques Cohen)
In '42 ook Emmaplein 19 (adres Leo Spanier)

Gift '38 38,10
Actie'39 10,-
Actie juli '40 100,- (betaalde 100,10)
Actie '41 vlgs. richtlijnen 500,-
Bijdragen '42 - '43 819,- (betaald 525,-)

F. Adelaar en F. Adelaar [dus Frans en Freerk] waren textielgroothandelaren. Aldus De Graaf van Burenstraat. Geschiedenis van een straat, p. 14. In dit boekje worden zij genoemd onder nummer 42; voor en tijdens WO II dus nummer 7. Frans Adelaa r (steeds F. Adelaar genoemd, dus misschien draai ik Frans en Frerik nog om) was in 1931 voorzitter van de Deventer Handelsvereeniging. In die hoedanigheid schreef hij een stukje 'Over den middenstand' in Deventer 1931. Haar nijverheid (Devente r 1931) p. 52. Hij prijst hierin de bloei van het Deventer winkelbedrijf, vooral in de Lange Bisschopstraat en de Nieuwstraat.

Op de Brink had de groothandel Adelaar voor de oorlog een showroom, nu op nr. 80.

Frans was was lid van de Gemeenteraad namens de rechts-liberale Vrijheidsbond. Hij was overigens steeds zonder kennisgeving afwezig. (SAD, Archief van de Secretarie van Deventer 1930-1950, nr. 179: uitslag van de verkiezingen vastgesteld op 17-6-1 931.) (Vgl.: Ied Erdtsieck p. 71). Evenals zijn broers Eduard en Henri was hij lid van de Deventer loge Veritas van de Odd Fellows. In 1926-27 was hij er voorzittend meester van. (Wiel Palmen, Independent Order of Odd Fellows. Veritas Loge no. 10 . Deventer 1901-2001, Deventer 2001, p. 19)

In 1915 was Frans Adelaar stemgerechtigd en verkiesbaar lid van de Joodse Gemeente van Deventer en betaalde hij een bijdrage van fl. 18,72.

Voor de oorlog hadden de Adelaars gewoonlijk twee tot drie dienstbodes in huis.

Zij waren buren van de familie J. Berlage (hij stierf in 1939), die op nr. 5 woonde. De beide zoons zijn medio 1942 ondergedoken - de oudste pas na aandringen van zijn moeder; hij had eerst het lot van de andere joden willen delen. De ouders doke n daarna ook onder, geholpen door Berlages zoon Hans, die zelf in dec. '44 door de SD is opgepakt en neergeschoten. Zie J. le Poole, 'Johannes Berlage (1913 - 1943)' in Deventer Jaarboek 1990, p. 57, 61, 62.

In mei 1942 komt een verzoek van de fam. Adelaar binnen bij de kerkenraad van de Joodse Gemeente een zerk te mogen plaatsen op het graf van wed. Eugeni Veltman. Mogelijk was deze Eugenie de grootmoeder van mevrouw Adelaar.

Volgens een politielijst van eind augustus 1942 stonden de Adelaars op Emmaplein 19 ingeschreven in het bevolkingsregister, maar waren zij vertrokken naar een onbekende woonplaats (ondergedoken). (SAD, Politiearchief nr. 843, doos 502)

Documentatie: Foto's echtpaar Adelaar (Frans en Jopie), van de textielgroothandel in de Grote Overstraat en showroom Brink + advertenties en briefhoofden in EHC. In 'Oud Bathmen' (juni 2004) staat een heel verhaal met foto's over de familie Polak . Brochure 'Leny's Lindeboom'. Grafstenen Frans Adelaar (nr. 40) en Johanna Sarah Adelaar-Engers (nr. 39) en Engeltje Engers-Veltman (nr. 381). Foto grafsteen Frits Adelaar (nr. ?) in EHC.
Ovl.adv.Frans Adelaar in 14-6-1950 in NIW 23-6-1950:
http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010873912%3Ampeg21%3Ap010%3Aa0079

5) Rudolph (Ru) Adelaar, birth 18 Dec 1888 Deventer, died 3 Sep 1943 Auschwitz, Polen, occupation: Fabrikant / handelsagent / agenturen to:
Wilhelmina (Willy) Cohen, birth 11 MRT 1892 Nijmegen, died 3 Sep 1943 Auschwitz, Polen, daughter of Martin Godert Cohen and Emilia Frederika van Raalte

Main index A-Z