New adaptation 18th century circumcision registers of Zwartsluis & Oldemarkt

An encounter with the historian Lucas Bruijn, who did research on Jewish families from the city of Vollenhove, gave rise to the plan to make a new translation of the circumcision registers of Zwartsluis and Oldemarkt, to replace the existing 19th century translation, that contained several mistakes. We also found that the originals offered information not translated in the earlier version.

In quite a few cases the day of the week given in the original does not match the Hebrew date given there, e.g. the first eight circumcisions from before 1769. Moreover, some dates in the originals seemed to have been altered.

In this translation I suggest alternative dates that seem to fit better for several circumcisions. Several of these alternatives are supported by other sources, such as death certificates.

Some of the entries in the registers contain longer texts in Yiddish, explaining difficulties with the execution of a circumcision. Moshe Mossel was a great help providing translations and reading difficult passages. He confirmed the family name of the circumciser of Zwartsluis, Israel Salomons: Overweg, as suggested before by S. Laansma in his book “De Joodse Gemeenten in de Kop van Overijssel”.

Lucas gathered info on the Hebrew books in which the circumcisions were noted down and compared the old translation with the originals.

We have added the family names that the circumcised took in 1812-1813 if we could trace them. The Zwartsluis register covers the period 1761/1768-1799, the Oldemarkt register 1785-1813.

The following families can be found in the registers: Ark, Aronius, Blok, Brest, Brook, van Cleef/Kleef, Cohen, Drielsma, van Emmen, van Esso, Frank, van Gelder, Glazer(?), Gokkes, de Groot, de Haas, Hartog (?), de Hes, Jacobs, de Jong, van der Kaars, Kalf, Keijzer, Kroonenburg, van Leer, de Leeuw, Leviet, Levy/Kan van Meppel, Messcher/Mesker, Overweg, Polak, van Rhijn, Samuel, Schaap, Schuler/Schuier, Spier, Turksma, van der Veen, de Vries, Wijnberg, van der Wouden, Woudstra, van Zuiden.

Circumcisions were performed in the following places: Blokzijl (25), Dwingeloo (5), Giethoorn (2), Gorredijk(1), Hasselt(8), Heerenveen(1), Hoogeveen (9), Kampen (4), Kolderveen (1), Lemmer(9), Meppel 20), Nijmegen (1), Noordwolde(9), Oldemarkt(9), Sloten (1), Smilde(1), Steenwijk (incl. 1 in Zuidveen) (14), Uffelte (Havelte)(1), Vollenhove (11), Wanneperveen(1), Wolvega(5), Zutphen (or: Zuidveen?) (2), Zwartsluis (17), unknown (8).

The Historic Centre Overijssel (HCO) was provided with a hard-copy as well as a digital version of our researches.


Chaim Caran


N.B. The family names mentioned in the databases are not mentioned in the circumcision registers but have been added by the researchers based on data from the civil registers.

Nieuwe bewerking 18e eeuwse Besnijdenis registers Zwartsluis en Oldemarkt

Enige tijd geleden werd ik benaderd door de historicus Lucas Bruijn, waarmee ik al eens eerder op uiterst prettige wijze samengewerkt had aan onderzoek naar de Joodse families Van der Poorten en Knorr in relatie tot de oude Banken van Lening in het Friese Kollum en het Groningse Delfzijl. Dit keer deed hij onderzoek naar de Joodse families Vollenhove en Messcher en informeerde of ik mogelijk iets meer wist over de Vollenhovense afkomst van deze families. Informatie uit een publicatie van de Nederlandse Kring voor Joodse Genealogie en een kopie van de ( vermoedelijk 19e eeuwse) vertaling van het Zwartsluise besnijdenis register brachten ons al wat verder, maar prikkelde ook onze nieuwsgierigheid naar het originele register, voor eventueel aanvullende informatie. Zelf had ik ook een voorvader in het register en ik was dan ook zeer verheugd toen kopieën van het originele register dank zij Lucas arriveerden.

Een eerste inspectie maakte duidelijk dat sommige Hebreeuwse jaartallen verbeterd waren in de tekst; voorvader Benjamin Wolf ben Aron Drielsma werd vermeld als geboren op zondag de 2e dag van pesach 5529 (1769), terwijl alle bronnen in zijn latere leven op 1768 wezen; het register bevatte meer informatie dan de vertaling en de publicatie van de NKvJG bevatte, en we besloten daarom een nieuwe vertaling van het register te maken.

Nadat een eerste versie van de vertaling gereed kwam werd al snel duidelijk dat de vertaler een ernstige fout had gemaakt bij het weergeven van de Hebreeuwse datum voor de laatste 25 besnijdenissen ( van nr. 95-117). Hij had die data vermeld bij een verkeerde persoon, 1 plaats lager op de lijst! Maar ook bleek, dat voor een flink aantal data, met name voor de eerste 8 besnijdenissen van voor 1769, dat de dag van de week niet overeen kwam met die van de Hebreeuwse kalenderdatum in het betroffen jaar. Daarnaast waren er enige leesfouten t.a.v. namen, plaatsnamen en data.

We besloten ook Moshe Mossel uit Jeruzalem te betrekken bij de vertaling van enige langere stukken tekst van enige bijzondere besnijdenissen. Hij kon ons de ( later aangenomen) familienaam van de besnijder Israel Salomons leveren: Overweg. Lucas verdiepte zich verder ook in de achtergronden van het Hebreeuwse boekje waarin de besnijdenissen waren vermeld, in de verschillen met de vorige vertaling, en was de critische commentator en leverancier van aanvullende gegevens die elke onderzoeker zich zou mogen wensen. Zelf hield ik mij bezig met de vertaling zelf, met alternatieven voor de verschillende data die niet juist konden zijn, en met de later aangenomen familienamen van de diverse besnedenen, die we in veel gevallen konden achterhalen. In het Zwolse Archief wordt het besnijdenis register van Oldemarkt (1805-1813) bewaard tezamen met dat van Zwartsluis, en zo hebben we dit tevens opnieuw vertaald. Het Zwartsluise register betreft de periode 1761/1768-1799.

De beide registers bevatten besnijdenissen van de families: Ark, Aronius, Blok, Brest, Brook, van Cleef/Kleef, Cohen, Drielsma, van Emmen, van Esso, Frank, van Gelder, Glazer(?), Gokkes, de Groot, de Haas, Hartog (?), de Hes, Jacobs, de Jong, van der Kaars, Kalf, Keijzer, Kroonenburg, van Leer, de Leeuw, Leviet, Levy/Kan van Meppel, Messcher/Mesker, Overweg, Polak, van Rhijn, Samuel, Schaap, Schuler/Schuier, Spier, Turksma, van der Veen, de Vries, Wijnberg, van der Wouden, Woudstra, van Zuiden.

De besnijdenissen van beide registers vonden plaats in Blokzijl (25), Dwingeloo (5), Giethoorn (2), Gorredijk(1), Hasselt(8), Heerenveen(1), Hoogeveen (9), Kampen (4), Kolderveen (1), Lemmer(9), Meppel 20), Nijmegen (1), Noordwolde(9), Oldemarkt(9), Sloten (1), Smilde(1), Steenwijk (incl. 1 in Zuidveen) (14), Uffelte (Havelte)(1), Vollenhove (11), Wanneperveen(1), Wolvega(5), Zutphen (of: Zuidveen?) (2), Zwartsluis (17), onbekend (8).

De originele registers zijn in te zien op de site van het Historisch Centrum Overijssel.


Chaim Caran


N.B. De achternamen zoals genoemd in de databases zijn niet afkomstig uit de registers, maar toegevoegd door de onderzoekers op basis van gegevens uit de Burgerlijke Stand.