Hartog Cohen

Deventer v. 1.2

Family page

Hartog Cohen, alias: Herman, birth 27 Jul 1844 Deventer, died 17 Jul 1906 Deventer, occupation: Meubelzaak, son of David Levie Cohen and Catharina Carels
http://akevoth.org/genealogy/ndbcore/10245.shtml

Hartog was een broer van Joseph Cohen (1846) [630]. Beiden waren getuigen waren bij dezelfde geboorten. Ook was hij getuige bij de geboorte van Heiman (1866), Catharina (1874), Herman (1888) en Jacob (1891), kinderen van Izaak Gosschalk (1843)

In 1879 begon Herman Cohen een meubelzaak voor het wat sjiekere publiek aan het begin van de Lange Bisschopstraat (nr. 48). Pand vooraan in de LB 58-60 is gebouwd als woon-winkelhuis voor Herman Cohen in 1880 door arch. G. te Riele. In 1909 vestig den Ru en Jacques de 'zaak voor de kleine man' in het oude postkantoor in Kleine Overstraat 49 (nu Szekeres; het nieuwe postkantoor aan de Nieuwstraat werd toen in gebruik genomen) onder de naam 'Meubelmagazijn De Post', een filiaal dus (van 1909- 1919).

In 1919 zijn beide zaken samengevoegd en verhuisd naar Lange Bisschopstraat 4-7 (58-60), nu veel dichter bij het eind (waar na de oorlog een tijd de synagoge in is geweest). (Van Baalen p. 118; foto van 1893-96 op p. 99) De broers Ru en Jacques zo rgden ook voor zaalaankleding bij (toneel)verenigingen en partijen. Dit koste vaak niets maar dan mochten ze reclame maken. Zo kleden zij in de oude schouwburg vaak de feesten aan met tapijten, meubilair en gordijnen.

Naast de meubelzaak waren ze ook nog taxateurs. Vooral Jacques heeft veel veilingen georganiseerd in diverse provinciesteden. Zo hield hij in de crisisjaren de meubelzaak overeind. De broers en hun ouders stonden goed bekend in Deventer. Na de oor log - toen Ru en Jacques de oorlog niet overleefd hadden - was hun broer David nog een tijd bedrijfsadviseur, en werd de zaak gerund door een neef, Jo van Essen. Na hem door Arie Vijge en Eduard Coulier. Dhr. Keizer werkte er als meubelmaker va n 1936-70. Mevr. Vijge (niet-Joods) heeft tot in de oorlog nog gewerkt als secretaresse van de Deventer Vereniging.

Herman hield een toespraak bij geschonken siertorens voor op de gebedsrollen in 1881.

Herman Cohen: over zijn overlijden, zie NIW 1906, nr 42: Op de dag van de inwijding van een nieuwe torarol overleed plotseling de voorzitter van de feestcommissie, de heer Herman Cohen. Na diepgaand overleg met de familie werd besloten het fees t toch voort te zetten./ Verslag van de begrafenis van de heer Herman Cohen. http://www.jhm.nl/collectie/joodse-pers/20000706

Herman Cohen was o.a. in 1893 lid van het armbestuur van de Nederlands-Israèelitische Gemeente (Van Baalen p. 75).
Documentatie:

Toespraak door H. Cohen bij geschonken siertorens in NIW 21-10-1881: http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010860834%3Ampeg21%3Ap002%3Aa0006 ;

Verslag waarin tijdens Inwijding ? in versierde sjoel bericht kwam dat Herman Cohen was overleden en verslag van zijn begrafenis. In NIW 22-6-1906:
http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010871843%3Ampeg21%3Ap005%3Aa0043 Place (family): Sandrasteeg 5, Deventer, Van Baalen p. 126, 128, Lange Bisschopstraat 58-60, Deventer, Lindenstraat 4, Deventer to:
Rebekka van Essen, alias: Rebecca, birth 8 MEI 1851 Ede, died 1936 Deventer
Huisgenoten:
Appelstraat: Jacob Hartog Cohen
Gerritje Heukels (* 1901 te Dev.): dienstbode

Voor de oorlog woonden de broers Cohen om de hoek links in de Sandrasteeg nr 5. Naast hun binnentuin was tijdens de oorlog een joods ziekenhuis geherbergd. Vandaaruit zijn veel joodse ouderen en zieken verzameld om getransporteerd te worden naa r Westerbork.

Documentatie: CD-Rom Joodse Families; Foto zaak 1920-1970 op blz 99, 122; advertentie blz 92, 'Joods Leven in Deventer & Omstreken', van H.J. van Baalen, 1998. Foto 1e zaak voor sjiekere publiek (voor 1920) blz 65, 'Deventer Verleden tijd' van Mr . H.J. Nalis 1987. Briefhoofd 1917 zaak Kleine Man, Kleine Overstraat 49. Briefhoofden 1903-40. Kasboek (gekregen van wed. Keizer) 1933-38 (vol met advertenties): EHC. Advertentie blz. 141 'Deventer in 1931. Haar nijverheid.' ; grafsteen Herman (n r 159) en Rebecca (nr ?) in EHC; Herinneringssteen voor Izaak, Jacob en Rudolf Cohen op joodse begraafplaats te Deventer. Reclamedrukwerk van de gebroeders Cohen binneninrichtingen, Deventer, circa 1922 in JHM (document 00009031).

1) David Cohen, birth 31 Dec 1882 Deventer, died 3 Sep 1967 Amsterdam, occupation: Hoogleraar klassieke talen en geschiedenis
Prof. Dr. David Cohen. In zijn geboortestad Deventer groeide David op en bezocht hij de lagere school, de joodse godsdienstschool en het gymnasium Deventer (geslaagd in 1901).

Op zijn twintigste richtte David in Deventer een organisatie op voor hulp aan Oost-Duitse emigranten (hij was voorzitter van Nederlandsche Grensvereeniging voor Emigranten, opgericht in 1906). Deze kwamen als vluchteling uit Polen en Rusland en wi lden vaak naar de Verenigde Staten.

David studeerde aan de universiteiten van Leipzig, Gèottingen en Leiden en in 1912 promoveerde hij in laatstgenoemde plaats op het onderwerp 'de joodse geschiedenis in de Hellinistische tijd'. Twee jaar voor zijn promotie was hij leraar geworde n aan het Nederlands Lyceum in Den Haag. Zijn belangstelling ging uit naar egyptologie en vooral papyrologie. In dat laatste vak werd hij in 1922 aan de Universiteit van Leiden als privaatdocent aangenomen. Twee jaar later benoemde men hem tot bij zonder hoogleraar in de geschiedenis van de Hellenistische tijd en weer twee jaar later volgde hij aan de Universiteit van Amsterdam professor Boissevain op als gewoon hoogleraar in de Oude Geschiedenis en de Griekse en Romeinse antiquiteiten.

David was van verschillende joodse besturen, organisaties, commissies en comite's lid. Bijvoorbeeld van de Permanente Commissie van het Nederlands Israelietisch Kerkgenootschap. Daarnaast was hij bestuurslid van het Genootschap voor Joodse Wetensc hap en curator van het Nederlands Israelietisch Seminarium.
Vanaf zijn jeugd was Cohen zionist en lid van de Nederlandse Zionistische Studenten Organisatie (NZSO). Later werd hij lid van de Nederlandse Zionisten Bond (NZB). Het zionisme werd in ons land fel bestreden door de rabbijnen, die het een anti-joo dse stroming vonden. Slechts een klein aantal intellectuelen voelde zich erdoor aangetrokken. Tot dit kleine aantal intellectuelen behoorden naast David Cohen mensen als Fritz Bernstein, Jacobus Kann, Abel Herzberg, Henri en Karel Edersheim en Neh emia De Lieme. In het Nieuw Israelietisch Weekblad (NIW) werd het zionisme aanvankelijk verguisd. Maar door de ontwikkelingen in nazi-Duitsland en vooral na de Kristallnacht van 1938, werd het NIK uiteindelijk een voorstander van het zionisme. Dav id Cohen maakte deze kentering mee als lid van de NZB. Vijfentwintig jaar lang heeft hij zich voor het zionisme ingezet.

David toonde dezelfde inzet voor de Commissie voor Bijzondere Joodse Belangen, waarvan hij secretaris was. Van deze Commissie was Abraham Asscher voorzitter en samen waarschuwden Cohen en Asscher voor het gevaar van het nationaal-socialisme. Assch er en Cohen vormden een perfect bondgenootschap. Asscher richtte zich op 'de gewone man', bij voorkeur in grote menigten, terwijl Cohen zich concentreerde op een kleine elitaire bovenlaag. Van 1933 tot 1940 hebben zij zich volledig ingezet voor he t filantropische werk van de Commissie. In 1941 werden Cohen en Asscher door de Duitsers benoemd tot voorzitters van de Joodse Raad, waarmee ze uiteindelijk meedraaiden in het vernietigingsapparaat van de bezetter. Beiden overleefden de oorlo g en in 1945 keerde Cohen naar Nederland terug uit het concentratiekamp Theresienstadt. De Joodse Ereraad bevond Cohen medeplichtig aan wat gebeurd was met Nederlandse joden en hij kreeg net als Asscher een verbod om nog joodse functies of ambte n te vervullen. Ondanks het feit dat Cohen in de periode voor de oorlog veel goed werk heeft gedaan voor de joden, met name voor de joodse vluchtelingen, is hem toch altijd het voorzitterschap van de Joodse Raad tijdens de oorlog verweten.

David Cohen nam in 1903 met enkele vrienden (o.a. Henri Gelder) het initiatief om joodse vluchtelingen aan het station wat troost te bieden door hun thee of water mee te geven en een woord met hen te spreken. Op het treinstation stopten namelij k jarenlang de treinen die uit Midden- en Oost-Europa op weg waren naar Rotterdam richting Engeland en de VS, zo ook de troosteloze treinen vol joodse vluchtelingen na de Russische Pogroms (Kisjinev) van 1903. Aan de trein van kwart voor 5 uur wa s een wagon met emigranten aangehaakt. Daar ligt het beginpunt van Cohens betrokkenheid met de joodse vluchteling.

David Hij richtte in datzelfde jaar met gelijkgezinden uit Oldenzaal en Amersfoort de Grensvereniging voor Emigranten op. Het werd een van de zogenaamde transmigrantenverenigingen, met afdelingen in Deventer, Zevenaar en Oldenzaal, de laatste twe e grensplaatsen. Later zou hij deze organisatievorm in 1933-1940 op grootschalige wijze herhalen, namelijk als als voorzitter - samen met Asscher van de Nederlandse Joodsche Raad voor en tijdens de oorlog. Ook stichtte hij in 1903 een aantal nie uwe afdelingen van de Ned. Zionisten Bond (NZB) in Deventer, Amersfoort en Leiden. Hij was van 1910-1926 leraar oude talen en conrector aan het Nederlandsch Lyceum Den Haag, daarna in 1924 bijzonder hoogleraar in Leiden en van 1926-1940 hoogleraa r in de oude geschiedenis in Amsterdam.

In 1932 gaf David een toespraak in Deventer voor de Dev. afd. NZB en in 1933 i.v.m. het 30-jarig bestaan van de Dev. afd. NZB.

In 1932 schreef David op verzoek in het NIW over het 40-jarig bestaan van de synagoge in Deventer.

Documentatie: Schoolrapport (6e klas) van David Cohen, 1893/94 in JHM (document 00005742). CD-Rom Joodse Families (foto's David Cohen, zijn moeder en broers en zussen) Foto's Transmigrantenvereniging blz. 120, 125, 127, 128; foto gedenksteen Joods e Begraafplaats, 'Joods Leven in Deventer & Omstreken', van H.J. van Baalen, 1998. Biografie David Cohen: 'Rome, Athene, Jeruzalem, leven en werk van Prof. Dr. David Cohen', van Piet Schrijvers, 2000. Verslag van zijn lezing in de sjoel aan de Lan ge Bisschopstraat in Kol K. 3-1959. Verzetsmuseum; foto blz. 126 van gedenksteen voor de zeven omgekomen leden van de fam. Cohen op de Joodse begraafplaats (in Amsterdam?). Boek "Saving the children" van Bert Jan Flim (2005). In bezit van EHC. Ove rlijdensadvertentie Virrie Oudkerk- Cohen in NIW 02-01-2009. "Voorzitter van de Joodse Raad, de herinneringen van David Cohen (1941-1943)", Erik Somers 2010; Vereniging tot steun aan doortrekkenden en over opgerichte grenscommittees door D. Coh en in NIW 1-6-1906:.http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010871840%3Ampeg21%3Ap005%3Aa0039;
Verslag eerste vergadering Nederlandsche Grensvereeniging voor Emigranten 26-9-1909 te Oldenzaal in NIW 29-9-1909:
http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010872751%3Ampeg21%3Ap005%3Aa0043;
Bijeenkomst NZB Deventer met toespraak D. Cohen in NIW 4-3-1932: http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010874742%3Ampeg21%3Ap014%3Aa0167;
Artikel David Cohen over jubileum sjoel in NIW 12-8-1932: http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010874790%3Ampeg21%3Ap014%3Aa0139 ;
NZB afd. Deventer viert haar 30-jarig bestaan, met David en Ru Cohen, in NIW 10-3-1933:

Voor de oorlog woonden de broers Cohen om de hoek links in de Sandrasteeg nr 5. Naast hun binnentuin was tijdens de oorlog een joods ziekenhuis geherbergd. Vandaaruit zijn veel joodse ouderen en zieken verzameld om getransporteerd te worden naa r Westerbork. to:
Cornelia Slijper, alias: Corrie, birth 10 Dec 1881 Amsterdam, daughter of Salomon Ezechiel Slijper and Sara Krijn
SAA Archiefkaart

2) Izaak Isidoor Cohen, alias: Chi, birth 20 Feb 1884 Deventer, died 19 AprIL 1944 Bergen-Belsen, Duitsland, occupation: Advocaat
http://www.communityjoodsmonument.nl/person/121116/nl
"Izaak (roepnaam "Chi") Cohen was een zoon van Hartog (roepnaam Herman) Cohen en Rebecca van Essen. Zijn vader was makelaar en taxateur in Deventer. Hij had drie broers en een zus. De kinderen Cohen waren als twintigers in de zionistische beweging . Chi en zijn broer Ru speelden een leidende rol in de in 1918 opgerichte "Vereniging tot Vakopleiding van Palestinapioniers". Chi bestuurde tevens de organisatie in Rotterdam die aanvragen voor emigratie naar Palestina behandelde, en hij was reda cteur van het orgaan van de Nederlandse Zionistenbond, de Joodsche Wachter.
Toevoeging van een bezoeker van de website

Van deze persoon is ook een JOKOS-dossier (nummer 34355) aanwezig op het Gemeentearchief van Amsterdam. Voor inzage is toestemming nodig van de stichting Joods Maatschappelijk Werk. Uit het JOKOS-dossieris bekend dat er een claim is ingediend voo r vergoeding van geroofde effecten of waardepapieren (W-claim, nummer O8/312).

Deze persoon wordt herdacht op een gedenkteken in Deventer. Een beschrijving van dit gedenkteken is te vinden op de website van het Nationaal Comite 4 en 5 mei."

http://www.jodeninnederland.nl/id/P-221

Van Chi is foto op Yad Vashem

Ru en Chi waren actief voor het opleiden van joodse jongens tot een agrarisch bestaan. In Deventer werd in 1918 de Vereniging tot Vakopleiding van Palestinapioniers opgericht. Jeugdherberg 'De Kleine Haar' in Gorssel werd speciaal werd speciaal vo or de opleiding van jonge Palestinapioniers ingericht. Mr. Chi Cohen leidde het Palestina-ressort, dat aanvragen van certificaten voor Palestinagangers behandelde. (Voor het bovenstaande: Van Baalen p. 120 - 129. Herman Haarbrink moet de auteu r en titel weten van een biografie over de familie Cohen.)

De Sandrasteeg moest in 1942 ontruimd worden om plaats te maken voor een van de joodse ziekenhuisjes (tenminste in jan. 1943 als zodanig in functie). Sandrasteeg 5 was het ouderlijk huis van de Cohens.

Voor de oorlog woonden de broers Cohen om de hoek links in de Sandrasteeg nr 5. Naast hun binnentuin was tijdens de oorlog een joods ziekenhuis geherbergd. Vandaaruit zijn veel joodse ouderen en zieken verzameld om getransporteerd te worden naa r Westerbork.

Chi was advocaat in Rotterdam en woonde daar ook. (jm.nl) Mr. I. Cohen Hzn. stond aan het hoofd van het Palestinaressort te Rotterdam en was tevens redacteur van De Joodsche Wachter, het officièele orgaan van de Nederlandse Zionisten Bond. JOKOS-d ossier (nummer 34355) aanwezig op het Gemeentearchief van Amsterdam. (jm.nl)
Chi is ca. 1883; getrouwd met Virrie Slijper; zus van Corrie, vrouw van David; hadden een dochter Beatrijs, woont in Benyamina, Israel. Chi was advocaat in Rotterdam en woonde daar ook. (jm.nl) Mr. I. Cohen Hzn. stond aan het hoofd van het Palesti naressort te Rotterdam en was tevens redacteur van De Joodsche Wachter, het officièele orgaan van de Nederlandse Zionisten Bond. JOKOS-dossier (nummer 34355) aanwezig op het Gemeentearchief van Amsterdam. (jm.nl)
Naam Izaak (Chi) Cohen
Geslacht Man
Geboren Deventer, Nederland (O), 20-02-1884
Overleden Bergen-Belsen, Duitsland, 19-04-1944
Ouders Hartog (Herman) Cohen (1844?-1906), taxateur, en Rebecca van Essen (1851?-1936) 1882
Partner(s) Virginie Slijper (1886-) 1909-1937
Memo Jurist. Zionist, redacteur Joodsche Wachter, hoofd Palestinaressort Rotterdam, behandelde aanvr. certif. voor emigranten. Schreef in 1929 (mei, juli, en september: “reisindrukken uit Palestinaö) in “Beloofde landö. In 1960 werd gedenksteen on thuld op joodse begraafplaats te Deventer ter nagedachtenis aan 7 omgekomen leden van de familie Cohen.
Married 2 Jun 1909 Amsterdam (divorced 17 Jun 1937 Amsterdam, SAA archiefkaart van Izaak Cohen) to:
Virginia Slijper, alias: Virginie/Virrie, birth 21 Jun 1886 Amsterdam, died 1950, daughter of Salomon Ezechiel Slijper and Sara Krijn
http://www.hoornstra.org/family/Some%20Family%20Cards/wc01/wc01_098.shtml

3) Joseph Cohen, alias: Jo, birth 2 Jan 1886, died 12 Jul 1965 Groningen, occupation: Bibliothecaris
Voor de oorlog woonden de broers Cohen om de hoek links in de Sandrasteeg nr 5. Naast hun binnentuin was tijdens de oorlog een joods ziekenhuis geherbergd. Vandaaruit zijn veel joodse ouderen en zieken verzameld om getransporteerd te worden naa r Westerbork.

Joseph werd directeur van 1914 tot 1951 (m.u.z. van de oorlog) van de Openbare Bibliotheek in Groningen en en was een bekend schrijver. Hij schreef gedichten, toneelstukken, novellen en radiohoorspelen. Hij schreef o.a. "Het Volksgericht"dat zic h gedeeltelijk in Deventer afspeelt. In 1914 verscheen de bundel "Overijsselsche sagen", in 1917 ern 1919 gevolgd door twee delen "Nederlandse Sagen en legenden". Zijn novelle "De tocht van de dronken man" werd in 1950 bekroond. Hij had contacte n met De Ploeg. In 1938 is hij toegetreden tot de Vrijzinnig Hervormde gemeente.

Documentatie over Joseph Cohen: Over werk van Jozef Cohen, blz 8, 'Deventer vertellingen', deel 3, van H.J. van Baalen 1999. Stuk over Joseph Cohen en een foto op blz 184, in "Kom op verhaal in Overijssel; Deventer; Van Albert die Schriver tot Ja n de Zanger, door Jos Paardekooper (1995) (In bezit van Manja Pach). Van Josef Cohen staat een stukje in een gedenkboek van de RHBS en de Handelsschool uit 1964 (Honderd en vijftig) (ongepagineerd)

Meer over Joseph in het jaarboek Maatschappij der Nederlandse letterkunde 1970: http://www.dbnl.org/tekst/_jaa003197001_01/_jaa003197001_01_0008.shtml en

http://www.schrijversinfo.nl/cohenjosef.shtmll . Over Jozef Cohen samenvatting biografie in NIW : Portret van een vergeten schrijver met een immens oevre in NIW 3-4-1987:

http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010859456%3Ampeg21%3Ap017%3Aa0080 to:
Cornelia Maria Antoinette van Hamersveld, birth 1887 Amsterdam, daughter of Antonie Jacobus van Hamersveld and Anna Maria van Bavel

4) Jakob Cohen, alias: Jacques, Jacob, birth 20 Jan 1888 Deventer, died 28 Jan 1944 Westerbork Lager, occupation: Koopman (meubelzaak), lives: , SAA, archiefkaart
Jakob is overleden op 28-1-1944 in Westerbork. Na de crematie is zijn as bijgezet op de joodse begraafplaats in Deventer.

Het gezin Cohen had een mooi, groot huis in Deventer, dat ze in 1943 moesten verlaten. Ze werden verplicht te verhuizen naar het getto in Amsterdam-Oost. Hun zoon Ernst Herman en hun dochter verhuisden met hen mee.
Het gezin Cohen stond op een Palestina-lijst, waardoor ze in januari 1944 naar Bergen-Belsen werden gedeporteerd. (Bron: 'Bewogen stilte. Oorlogsherinneringen van twee zussen', door L. Auerbach-Polak, B. Bausch-Polak en N. v/d Zee. Kampen, 2004).

Gift '38 2,50
Actie'39 1,- p. maand
Actie juli '40 50,-
Actie '41 vlgs. Richtlijnen 98,- (juli - augustus)

Jacques Cohen was reeds in 1915 kiesgerechtigd en verkiesbaar lid van de Joodse Gemeente in Deventer en betaalde toen een bijdrage van 11,44.

Dhr. Barend Jan Lubbers, die tijdens de oorlog op Sandrasteeg 3 (nu 6) woonde, dus naast Ru Cohen, vertelt (31-10-2002) dat Jacques Cohen het 'lokaaltje' genoemd werd. Dit sloeg op zijn manier van lopen, een soort dribbelpasje dat aan een boemeltr eintje deed denken.

Met broer Ru lid van UD. Zij waren actief betrokken bij de festiviteiten.

De Gebr. Ru en Jacques voetbalden eerst bij UD en begonnen in 1916 (ook?) te hockeyen. UD was en is een cricket- en voetbalvereniging, de DHV was en is een hockeyvereniging. Blijkens het Deventer Dagblad van 12 april 1915 kwam er een vereniging me t de naam Deventer Hockey Vereniging met de bestuursleden van UDI, ook een hockeyvereniging. Zij wisten kennelijk niet dat deze al sinds 1913 bestond. De naam werd dan ook al gauw veranderd in UDI. Waarom de Gebr. Cohen zich bij UDI aansloten wee t ik niet. Mogelijk was het kunstlievende karakter, opvoeringen e.d. een aantrekkelijk punt. Verder mogelijk het feit dat het een mixed-vereniging was i.t.t. UD.
In ieder geval is nu meer duidelijk waarom de kinderen van Jacques, Ernst Herman en Ruth in de jaren dertig gingen hockeyen bij DHV (info Jan Willem Blom).

Jacques was lid Commissie van Algemeene Voorlichting Joodse Raad Dev.

In 1942 stond hij op een lijst van 'Gesperrte' als lid van de Joodse Raad: Voorlopige Commissie (J.C.B.). (JCB = ?) Hij is naar de Pretoriusstraat in Amsterdam verhuisd, gezien het onderstaande item was dat eind december. Wij mogen wel aannemen da t die verhuizing gedwongen was. (SAD, Politiearchief nr. 843)

Eind december '42 zijn vier wetsrollen samen met de spullen van Jacques en Ru Cohen uit een vrachtwagen gestolen; vooral vanwege de wetsrollen geeft dit de nodige consternatie. De spullen waren onderweg van Deventer naar Amsterdam. (NIG nr . 4 en 26)

In het archief van de Joodse Raad, afdeling Dev., zijn drie briefjes uit Westerbork bewaard gebleven, waarin Jacob Cohen vraagt om pet, scheerapparaat + 2 messen (niet gedateerd), om levensmiddelen en of wasserij Bagerman in Heerde zijn was ui t de Pretoriusstraat [Amsterdam, neem ik aan] wil opsturen (1.10.43) en tenslotte een klacht over zijn was die niet is teruggekomen (bericht ontvangen: 25.10.43). (NIG nr. 3)
Documentatie: Herinneringssteen voor Jacob, Gertrud en Ernst Herman en zijn broers Izaak en Rudolf Cohen op joodse begraafplaats te Deventer. Zoon Ernst Herman staat op foto Beth Chaloets 1940 Papenstraat, 1e rij vooraan 2e van links.

Archiefkaart SAA

JM

Voor de oorlog woonden de broers Cohen om de hoek links in de Sandrasteeg nr 5. Naast hun binnentuin was tijdens de oorlog een joods ziekenhuis geherbergd. Vandaaruit zijn veel joodse ouderen en zieken verzameld om getransporteerd te worden naa r Westerbork. Place (family): Sandrasteeg 5, Deventer, Zwolscheweg 110, Deventer, SAA, archiefkaart, Praetoriusstraat 76 II, Amsterdam, SAA, archiefkaart to:
Gertrud Gotthelf, alias: Trude, birth 30 Dec 1899 Remscheid, Duitsland, died 25 Feb 1945 Bergen-Belsen, Duitsland, daughter of Arthur Gotthelf and Hedwig Sara Strauss
Gertrud Gotthelf is in 1920 naar Deventer gekomen en waarschijnlijk in dat jaar of iets lager met Jacob getrouwd. Blijkens het dagboek van Etty Hillesum had Trude een relatie met Etty's broer Jaap. Zij schrijft hierover op 17 december 1941: 'Vanav ond Trude en Jaap. Trude ontdekte de eerste twee minuten al, dat er iets met m'n ene tand niet in orde was en dat een knoop van m'n truitje anders zat dan verleden jaar. (à) Als Trude en Jaap elkaar aankijken staat er op de achtergrond van hun bli k altijd een bed en nou: grijp de teugels. Even een tukje. Dunnere kousen en zwartfluwelen rokje, dat Trude tenminste een beetje plezier van haar goede observatievermogen beleeft.' Iets verderop volgt nog een toespeling op 'dat clandestiene be d in hun hotel.' (Nagelaten geschriften p. 202, 204)

Yad Vashem Page of Testimony filled in by her daughter Rut Suka: Gertrude Gotthelf nee Gothelf was born in Remscheid, Germany in 1899 to Arthur and Hedwig. Prior to WWII she lived in Deventer, The Netherlands. During the war she was in Amsterdam , The Netherlands. Gertrude was murdered/perished in 1945 in Bergen Belsen, Camp. This information is based on a Page of Testimony (displayed on left) submitted by her daughter."
Jacques Cohen had steeds inwonende niet-joodse dienstbodes. In twee gevallen hadden zij eerder bij Ru Cohen gediend. In 1942 woonde ook Hermine de Vries, vakleerkracht aan de Joodse ULO, bij hem in huis.

Huisgenote: Hermine de Vries geboren op 7 juni 1911 in Arnhem

Het gezin Cohen had een mooi, groot huis in Deventer, dat ze in 1943 moesten verlaten. Ze werden verplicht te verhuizen naar het getto in Amsterdam-Oost. Hun zoon Ernst Herman en hun dochter verhuisden met hen mee.
Het gezin Cohen stond op een Palestina-lijst, waardoor ze in januari 1944 naar Bergen-Belsen werden gedeporteerd. (Bron: 'Bewogen stilte. Oorlogsherinneringen van twee zussen', door L. Auerbach-Polak, B. Bausch-Polak en N. v/d Zee. Kampen, 2004).

5) Rudolf Cohen, alias: Ru, birth 27 Jul 1889 Deventer, died 27 Feb 1945 Bergen-Belsen, Duitsland, occupation: Koopman en taxateur (meubelwinkel)
http://www.communityjoodsmonument.nl/person/135858/nl
"Rudolf Cohen stond bekend als Ru Cohen. Hij gaf leiding aan de groep Palestina-pioniers die in Nederland een beroepsopleiding volgden in de landbouw en veeteelt. Naar de woonplaats van Ru Cohen werd de groep de Deventer-vereniging genoemd.
H. Hamburger en J.C. Regtien, Joodse oorlogsmonumenten in de provincie Overijssel, alsmede algemene oorlogsmonumenten waarop joodse namen voorkomen. Profiel (Bedum 2002) 23"

In de Kol Hakehilla, het blaadje van de joodse gemeente Deventer werd melding gedaan van de schenking van 100 bomen in Israel door Deventer gemeenteraad in de jaren '60 van de vorige eeuw. Dit ter nagedachtenis aan de Deventer Vereniging van Ru Co hen.

Voor de oorlog woonden de broers Cohen om de hoek links in de Sandrasteeg nr 5. Naast hun binnentuin was tijdens de oorlog een joods ziekenhuis geherbergd. Vandaaruit zijn veel joodse ouderen en zieken verzameld om getransporteerd te worden naa r Westerbork.

Ru en Chi waren actief voor het opleiden van joodse jongens tot een agrarisch bestaan. In Deventer werd in 1918 de Vereniging tot Vakopleiding van Palestinapioniers opgericht. Jeugdherberg 'De Kleine Haar' in Gorssel werd speciaal werd speciaal vo or de opleiding van jonge Palestinapioniers ingericht. Mr. Chi Cohen leidde het Palestina-ressort, dat aanvragen van certificaten voor Palestinagangers behandelde. (Voor het bovenstaande: Van Baalen p. 120 - 129. Herman Haarbrink moet de
auteur en titel weten van een biografie over de familie Cohen.)

De Sandrasteeg moest in 1942 ontruimd worden om plaats te maken voor een van de joodse ziekenhuisjes (tenminste in jan. 1943 als zodanig in functie). Sandrasteeg 5 was het ouderlijk huis van de Cohens.

Actie'39 1,- p. maand
Actie juli '40 50,-
Actie '41 vlgs. Richtlijnen 98,- (juli - augustus)
Bijdragen '42 - '43 98,- (NIG nr. 53) + 1,25 (NIG nr. 54)

Samen met zijn broer Jacques, runde Ru de meubelzaak in de Lange bisschopstraat, alhoewel Ru het meeste bezig was met de Palestinapioniers.

Met broer Jacques lid van UD. Zij waren actief betrokken bij de festiviteiten. Ru was een lange, slungelachtige, man, altijd in een 'hurry'om iemand met uitgestoken hand te verwelkomen. Eerst zag je zijn innemende kop, de brde lach en dan, also f het hoofd zijn lichaam vooruitging, kwamen zijn lange benen. Ru's gehele wezen drukte menselijkheid uit; zijn charme. Hij was een hoogvlieger, geen intellectueel, maar zijn hart, zijn gevoel en intuitie maakte hem tot de vertrouwde en geinspiree rde vriend van alle chaweriem. Hoe vaak zocht men hem niet, omdat hij in de zaak nodig was (blz. 31 boek David Cohen).

Was reeds in 1915 kiesgerechtigd en verkiesbaar lid van de Joodse Gemeente in Deventer en betaalde toen een bijdrage van 11,44.

Ru Cohen is bekend geworden als initiator van de Palestina-pioniers. In hun huis was ook het kantoor van de Deventer vereniging Vakopleiding Palestinapioniers.Vanaf 1918 de eerste 20 jaar in Palestina vooral ontginning land; zandgrond met vruchtba re grond/mest mengen, moerassen droogleggen (berucht door malariamuggen), in bergstreken stenen uit grond halen. De meesten moesten heel hard werken bij boeren in de omgeving van Deventer, zoals Voorst, Twello en Wilp. Dat werd hachsjara (= opleid ing) genoemd. Na een paar jaar kregen ze een certificaat (= toestemming) om naar Palestina te gaan. In Deventer waren het tot in de 30-er jaren bijna uitsluitend Hollanders, later vluchtelingen uit Duitsland en Oost-Europa. In Dieren bij de fam . Reichenberger (Mau en zoon Leo) waren regionale bijeenkomsten van "Hechaloets". Dit ging uit van De Pionier, de overkoepelende vereniging van alle pioniersverenigingen, opgericht in 1917 in Rusland. David Levison uit Zutphen was penningmeeste r van Deventer Vereniging.

In 1933 bestond de Dev. afd. van de NZB 30-jaar. In een artikel in het NIW 10-3-1933 wordt hij genoemd.

In 1934 is een weldadigheidsavond gehouden van de Emigrantenvereninging (subcommittee voor Duitse vluchtelingen) en de Chaloetsiem waar ook Ru Cohen bij was. Een verslag hiervan in het NIW 16-3-1934.

27 mei 1942. Rekening van de gebroeders Cohen aan de Joodse gemeente/Joodse Raad voor het verhuren van 50 stoelen. (de Cohens hadden een meubelzaak / uitdragerij; misschien voor een synagogedienst ergens in een zaaltje?)

Ru was een lange, slungelachtige, man, altijd in een 'hurry'om iemand met uitgestoken hand te verwelkomen. Eerst zag je zijn innemende kop, de brde lach en dan, alsof het hoofd zijn lichaam vooruitging, kwamen zijn lange benen. Ru's gehele weze n drukte menselijkheid uit; zijn charme. Hij was een hoogvlieger, geen intellectueel, maar zijn hart, zijn gevoel en intuitie maakte hem tot de vertrouwde en geinspireerde vriend van alle chaweriem. Hoe vaak zocht men hem niet, omdat hij in de zaa k nodig was (blz. 31 boek David Cohen).

Was reeds in 1915 kiesgerechtigd en verkiesbaar lid van de Joodse Gemeente in Deventer en betaalde toen een bijdrage van 11,44.

Ru Cohen is bekend geworden als initiator van de Palestina-pioniers. In hun huis was ook het kantoor van de Deventer vereniging Vakopleiding Palestinapioniers.Vanaf 1918 de eerste 20 jaar in Palestina vooral ontginning land; zandgrond met vruchtba re grond/mest mengen, moerassen droogleggen (berucht door malariamuggen), in bergstreken stenen uit grond halen. De meesten moesten heel hard werken bij boeren in de omgeving van Deventer, zoals Voorst, Twello en Wilp. Dat werd hachsjara (= opleid ing) genoemd. Na een paar jaar kregen ze een certificaat (= toestemming) om naar Palestina te gaan. In Deventer waren het tot in de 30-er jaren bijna uitsluitend Hollanders, later vluchtelingen uit Duitsland en Oost-Europa. In Dieren bij de fam . Reichenberger (Mau en zoon Leo) waren regionale bijeenkomsten van "Hechaloets". Dit ging uit van De Pionier, de overkoepelende vereniging van alle pioniersverenigingen, opgericht in 1917 in Rusland. David Levison uit Zutphen was penningmeeste r van Deventer Vereniging.

In 1933 bestond de Dev. afd. van de NZB 30-jaar. In een artikel in het NIW 10-3-1933 wordt hij genoemd.

In 1934 is een weldadigheidsavond gehouden van de Emigrantenvereninging (subcommittee voor Duitse vluchtelingen) en de Chaloetsiem waar ook Ru Cohen bij was. Een verslag hiervan in het NIW 16-3-1934.

In december 1942 is Ru [gedwongen] verhuisd naar Plantage Kerklaan 3 in Amsterdam. In Amsterdam raakte hij betrokken bij het werk van de Joodse Raad: hij was lid van de Joodsche Centrale voor Beroepsopleiding (JCB), Commissie voor Jeugdontwikkelin g en organiseerde cursussen, o.a. om de jeugd van veertien tot twintig jaar, die niet leerplichtig was, aan een zinvolle vrije tijdsbesteding te helpen. (Etty. Nagelaten geschriften, p. 782; Gids van den Joodschen Raad, p. 19) Etty Hillesum beschr ijft in haar dagboek een gesprek met Ru. 'Ik huppelde aan Ru's zijde en na een heel lang gesprek, waarin alle 'laatste vragen' weer eens te pas kwamen, stond ik opeens stil aan zijn zijde, midden in die benauwde áen phantasieloze Govert Flinckstra at en zei: Ja, en weet je Ru, dan heb nog zo een kinderlijke eigenschap, waardoor ik het leven altijd weer zo mooi vind en waardoor ik misschien alles zo goed kan dragen. Ru keek me vol verwachting aan en ik zei (à): ja, zie je, ik geloof aan God . En hij vond het geloof ik wel even verwarrend en keek me aan of er iets geheimzinnigs op m'n gezicht te lezen stond en vond het achteraf eigenlijk wel iets heel prettigs voor me. Misschien voelde ik me daarom de rest van de dag zo stralen d en zo krachtig?' (Etty, p. 564) Ru zal toch een inspirerende persoon geweest zijn, goed in het onderhouden van contacten.

Ru Cohen is waarschijnlijk tegelijk met zijn schoonzuster Gertrud op transport gesteld: zij is twee dagen eerder dan hij in Bergen-Belsen om het leven gekomen.

- Documentatie: Fotos vakvereniging in 'Joods Leven in Deventer & Omstreken', van H.J. van Baalen, 1998. Rachel staat op foto afscheid rector Hillesum 1940, 'Klakkende Laarzen aan de Ijssel', van K.H.Vos & C. Hilbrink 1995. Foto's Hesselien Cohe n eindexamenklas Gymnasium 1940 en Ru Cohen met Palestinapioniers in het EHC. In het EHC bevindt zich een video-interview met Hans Mogendorff, een Palestinapionier, die de familie Cohen goed heeft gekend. 'Gids van den Joodschen Raad voor Amsterda m' (Amsterdam 1943): aanwezig bij NIOD. Herinneringssteen voor Rudolf, Mr. Eva Cohen-Konigsberger en Rahel Rita en zijn broers Izaak en Jacob Cohen op joodse begraafplaats te Deventer.
- Literatuur over Ru Cohen / Deventer Vereniging: Beloofde land: maandblad van het Nederlandsch Palestina Opbouwfonds "Keren Hajesod", Het** (Amsterdam 1922-1936), vol. 14, no. 2 (1935-11), p. 4-5 (+foto's
- Ru en Deventer Vereniging worden beschreven in "Locomotieven trekken wagons, 1933-1945", Paul Siegel, 2000, blz. 38, 77, 122.
- Vogel, Loden, Dagboek uit een kamp, p. 16, 64
- Hamburger, H. [et al.], Joodse oorlogsmonumenten in de provincie Overijssel, alsmede algemene oorlogsmonumenten waarop joodse namen voorkomen, p. 23
- Joodse wachter, vol. 17, no. 5 (1921-03-11), p. na 42 (adv.)
- Joodse wachter, vol. 17, no. 5 (1921-03-11), p. na 42 (adv.)
- Joodse wachter, vol. 17, no. 5 (1921-03-11), p. na 42 (adv.)
- Baalen, H.J. van, Joods leven te Deventer & omstreken
- Pèuttmann, F. (ed. et al.), Markante Nederlandse Zionisten
- Gans, M.H., Memorboek: : platenatlas van het leven der joden in Nederland van de Middeleeuwen tot 1940, p. 779
- Nieuw Israelietisch Weekblad**, vol. 92, no. 14 (1960-12-23), p. 8
- Presser, J., Ondergang : de vervolging en verdelging van het Nederlandse jodendom 1940-1945, vol. 1, p. 448
- Straaten, F. van der, Palestina pioniers, p. 33
- Michman, J. [et al.], Pinkas: geschiedenis van de joodse gemeenschap in Nederland, p. Deventer

- Verslag van weldadigheidsavond van de Emigrantenveren. (subcommittee voor Duitse vluchtelingen) en de Chaloetsiem in NIW 16-3-1934:
http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010874829%3Ampeg21%3Ap014%3Aa0161

to:
Eva Koenigsberger, alias: Eef/Eefje, birth 17 Nov 1891 Amsterdam, died 26 OKT 1944 Bergen-Belsen, Duitsland, daughter of Simon Koenigsberger and Sara Jacobs
Eefje was advocaat, wat hard nodig was, want Nederland was later allerminst bereid al die vluchtelingen op te nemen. Ze werkte daarvoor samen met mw. Hèupscher op het politiebureau.

6) Hesselina Cohen, alias: Liene/Line, birth 31 Jan 1894 Deventer, died Israel, occupation: Gymnastieklerares
http://akevoth.org/genealogy/ndbcore/10245.shtml to:
Willem Abraham van Gelder, alias: Wim, birth 3 Feb 1901 Leerdam, died 8 MRT 1981 Israel, occupation: Ingenieur Shell, honorair consul van Nederland in Israel, son of Aaron van Gelder and Judith Langendijk
http://www.jodeninnederland.nl/id/P-3469
Naam Willem Abraham (Wim) van Gelder
Geslacht Man
Geboren Leerdam, Nederland (ZH), 03-02-1901
Overleden Israel, 08-03-1981
Ouders Aèaron van Gelder en Judith Langendijk
Partner(s) Hesselina (Line) Cohen (1894-), lerares 1926
Kinderen 1 zoon
Memo Na studie wiskunde te Delft werkzaam bij BPM, ingenieur Shell, officier orde Oranje-Nassau, aliya in 1956, consul van Nederland in Israèel (net als vader?). Was tijdens WOII op Curacao.

Main index A-Z