Abraham van Spiegel

Deventer v. 1.2

Family page

Abraham van Spiegel, birth 11 Dec 1850 Voorst, Akevoth NDB core 15161, died 22 MRT 1929 Deventer, Akevoth NDB core 15161, occupation: Slager, son of Valk Lucas van Spiegel and Eva Vredenburg
Abraham van Spiegel had een slagerswinkel aan de Nieuwe Markt, twee huizen verwijderd van de slagerij van Oppenheim. Na een brand in 1892 is de slagerij herbouwd (nu nr. 8) Hij had zich hier vanuit Teuge gevestigd in 1899. [tegenstrijdig!] Hij sla chtte zijn vee samen met de familie Gosschalk in de Noordenbergstraat. De slachterij liep door tot aan de andere kant in de vestingstoren Achter de Muren Vispoort. Daar slachtte hij vee, waaronder stieren. Hieraan dankte hij zijn bijnaam 'Bollens lachter' (= bolle is een dialectwoord voor stier). Links van het woonhuis zat de slachterij (nu wit pand) en daarnaast links de slagerswinkel

Abraham was kerkeraadslid vanaf 1903. In 1915 staat Abraham van Spiegel op een lijst van kiesgerechtigde leden van de Joodse Gemeente in Deventer; hij was aftredend lid van de kerkenraad, maar was herkiesbaar; hij betaalde een bijdrage van 22,80 . In 1928 werd zijn 25-jarig jublieum als kerkeraadslid gevierd.

Abraham is ook lid geweest van de schoolcommissie van de joodse school.

Documentatie:
Abraham van Spiegel viert 25-jarig jubileum in synagoge als kerkeraadslid in NIW 6-8-1928:

Bericht van overlijden A. van Spiegel en zijn rol binnen joodse gemeente in NIW 29-3-1929: Place (family): Deventer, Nieuwe Markt 14 (hoek Noordenbergstr), Nieuwe Markt 17, Nieuwe Markt 16
Married 17 Aug 1887 Deventer, Akevoth NDB core 15161 to:
Betje van Engel, birth 18 OKT 1860 Deventer, Akevoth NDB core 15161, died 10 Jan 1898 Twello, daughter of Marcus van Engel and Sara Godfried
Documentatie: foto's Abraham, Rosette van Spiegel; briefhoofd van zijn ouders? Wed. F.L. van Spiegel, slagerij 1854-1877; in EHC. Foto blz 106, 109, 117; advertentie blz 113; foto Rosette blz 105, vB. Grafstenen van Abraham van Spiegel (no. 306) , Betje van Spiegel-van Engel (no. 121) en Rosette van Spiegel-van Engel (no. 366) op de joodse begraafplaats te Deventer. Foto's van gezin Betsy en Herman Andriesse www.jhm.nl ; op website JHM is poezie-album van Rosette van Spiegel-van Enge l te zien (inventarisnr. 00005697) met daarin bijdragen van haar kinderen;

1) Evaline van Spiegel, birth 18 Jun 1888 Voorst, died 30 MRT 1983 Hengelo
Evalina werd op 13 mei 1942 op last van de Sicherheitspolizei gearresteerd to:
Mozes Jacob Menko, birth 9 Feb 1880 Hengelo, occupation: Koopman, son of Jacob Nathan Menko and Telza Trautmann
Hij Komt niet als gezinshoofd voor in de gezinskaarten in het SAD.

Hij betaalde in 1941 een bijdrage van 100,- aan de Joodse Raad; in 1942 niets. Eind augustus 1942 bleek hij te zijn vertrokken naar een onbekende woonplaats (ondergedoken). (SAD, Politiearchief nr. 843, doos 502) In december 1942 bleek hij zij n adres met onbekende bestemming te hebben verlaten. (NIOD: bijdragelijsten Joodse Raad) Ondergedoken dus.

2) Marcus van Spiegel, alias: Max, birth 2 Sep 1889 Voorst, died 22 MEI 1944 Auschwitz, Polen, occupation: Expediteur van vleeswaren
Actie juli '40 20,-
Actie '41 vlgs. Richtlijnen 40,-
Bijdragen '42 - '43 40,-
Tweede heffing: 3,55 voor 1942/43 (NIG nr. 54)

Marcus staat vermeld op een lijst van synagogebezoekers van ca. 1925/30 samen met I.M. (Isaac), H.M (Hijman), A.M., M.S. (Meyer) en S.M. (Simon Meyer) van Spiegel. to:
Saartje de Leeuw, birth 26 Nov 1896 's-Graveland, died 22 MEI 1944 Auschwitz, Polen, daughter of Izak de Leeuw and Kaatje van Engel

3) Saartje van Spiegel, birth 26 Apr 1893 Voorst, died 31 Aug 1944 Auschwitz, Polen
Saartje Gosschalk-Van Spiegel woonde in 1942 met 2 zonen en een dochter op nr. 21 aan de St. Jurrèenstraat (NIG 65). Van Baalen heeft een brief van haar uit kamp Westerbork aan de fam. Andriesse-van Spiegel afgedrukt (p. 174). Zij betaalde in 1939 , 1941 en 1941 niets en hoefde dat ook niet. Zij zal financieel afhankelijk geweest zijn van haar familie of geen zelfstandig gezinshoofd. J(ozef) Gosschalk betaalde voor het laatst een bijdrage in 1938, mevr. Gosschalk staat vanaf 1939 vermeld (n ihil).

Joods Monument: "Saartje van Spiegel was de weduwe van Joseph (of Jozef) Gosschalk, die al reeds voor de oorlog overleden was. Samen hadden zij vijf kinderen, die allen de oorlog overleefden. Twee kinderen woonden op een ander adres.
Toevoeging van een bezoeker van de website

Van Saartje Gosschalk-van Spiegel is een met de hand in Westerbork geschreven, en vervolgens gecensureerde, brief bewaard die zij heeft geschreven aan achtergebleven familieleden. De brief is niet gedateerd.
Joods Historisch Museum, Documentenverzameling, inv.nr 2547"

http://akevoth.org/genealogy/ndbcore/15161.shtml

Huisgenote van Werner I. Bendorf

Wel staat Saartje van Spiegel er intussen bij. Benjamin Gosschalk staat er alleen nog maar met Betty en Albert. Zowel Werner Bendorf als Leny Rose, Saartje van Spiegel en Benjamin Gosschalk met zijn twee kinderen zijn dat jaar nog vertrokken, woon plaats onbekend. Dus alleen Sophia van Spiegel verblijft dan nog op dat adres. (SAD, Politiearchief nr. 843, doos 502) Place (family): Deventer, Kromme Kerkstraat 1 (hoekhuis), Kr. Kerkstraat 1, Sint-Jurrienstraat 21
Married 16 Nov 1910 Deventer to:
Jozef Gosschalk, alias: Joseph, birth 18 MRT 1877 Wijhe, died 18 Sep 1938 Deventer, occupation: Slager in Wijhe, Veehandelaar in Deventer, Commissionair, son of Benjamin Gosschalk and Eva Koopman
Gift '38 2,-
Jozef Gosschalk was slager in Wijhe en veehandelaar in Deventer (vB p. 148).
J. Gosschalk betaalde in 1915 9,36 als bijdrage aan de Joodse Gemeente. Hij was toen kiesgerechtigd en verkiesbaar lid van deze gemeente. Hij ging ca. 1925 samen met Benjamin, Berti en L. Gosschalk (* 1868 of 1869) naar de synagoge.
Huisgenoten: niet-Joodse dienstbodes
Johanna Gosschalk-Bueschmann
Sophie van Spiegel, geboren 25-10-1890 te Wijhe

Eind 1942: Samuel Mijerson
Eind 1942: Arnold Julius Mijerson
Aug 1942: Helene S. Rose, geb. 26-3-1920 Mèunchen Gladbach, Duitsland

Eind augustus 1942 bleek behalve Sophie van Spiegel iedereen te zijn vertrokken naar een onbekende woonplaats (ondergedoken). (SAD, Politiearchief nr. 843, doos 502)

Documentatie: Trouwfoto Jozef en Saartje Gosschalk op blz 148; Eva Gosschalk op blz 75 bij Van Baalen. Verlovingsaankondiging Bert Gosschalk met Dora van Blankensteijn uit Haren, 7-11-1941 in Joodsch Weekblad. Grafsteen van Jozef Gosschalk (no. 37 1) en herinneringssteen vÔoÔor zijn graf van Saartje Gosschalk-van Spiegel op de joodse begraafplaats te Deventer. Brief van Saar Gosschalk-van Spiegel in Westerbork aan het gezin Andriesse-van Spiegel, circa 1943, in het JHM: Collectie > Document en > 00002547

http://www.heijmerikx.nl/2006/01/02/genealogie-heijman-abrahams-godschalk/

4) Valk van Spiegel, birth 26 Nov 1897 Voorst, died 6 Apr 1945 Diepenveen, occupation: Koopman, vertegenwoordiger in schoenen
Actie '41 vlgs. Richtlijnen 25,-
Bijdragen '42 - '43 25,-
L&R stuurt de aanslag terug: Valk van Spiegel had onvoldoende saldo.
Voor 1942/43 volgt er nog een aanslag van 2,08. (NIG nr. 54)

Samen met de Twellose gemeenteambtenaar E. Plette uit Terwolde, die Valk al kende vanwege hun betrokkenheid bij de Palestinapioniers, probeert hij onderduikadressen te organiseren met de nodige bonkaarten en persoonsbewijzen. E. Plette is op 9-3- 1945 geèexecuteerd bij de Woeste Hoeve.

Valks verzetsnaam was "Felix", hij behoorde tot de LO-Deventer, tot de groep van Van der Dool en hield zich bezig met verzorging van onderduikers. Hij werd gearresteerd op 28-03-1945, vermoedelijk door verraad. Hij wordt ook vermeld op het verzets monument in Deventer en op het Overijssels Verzetsmonument in Markelo. In de laatste jaren van de oorlog heeft Valk van Spiegel ondergedoken gezeten. (brief van mevr. A. Weijl-van Spiegel d.d. 26-2-2004) De pakketjes naar Westerbork werden verstuu rd door de moeder van mevrouw Weijl.

Verzoeken om goederen/levensmiddelen uit Westerbork gingen na 1943 naar Valk van Spiegel (SAD lijst oo40 (NIG) nr. 59). Voorheen naar de Joodse Raad, maar afdeling Deventer (Grote Overstraat 71) bestond toen praktisch niet meer.

Valk van Spiegel behoorde tot de slachtoffers van het drama op de Oxerhof. (Van Baalen p. 172)

Documentatie:
Joodse oorlogsmonumenten in de provincie Overijssel (blz. 25), 2002. Foto van Valk op blz. 25. Over Valk van Spiegel in WO2 in "Kronijck, mededelingen Oudheidkundige Kring Voorst", dec 1990 in EHC.

https://www.joodsmonument.nl/nl/page/515615/about-valk-van-spiegel
Hij werkte in het verzet onder de schuilnaam &Aelig;Felixæ.Hij maakte deel uit van de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO) Deventer en hij zat in de Deventer groep-Van der Dool. Hij hield zich bezig met hulp aan onderduikers, met illeg ale levensmiddelenvoorziening voor Westerbork en met falsificaties. Hij was tevens lid van de Binnenlandse Strijdkrachten (Gewest 4/Deventer).

Op 25 maart 1945 is Valk van Spiegel in Deventer opgepakt, waarschijnlijk door verraad. Bij de nadering van de Canadese troepen is hij, met negen andere gevangenen, op 6 april 1945 op het landgoed Oxerhof in Diepenveen doodgeschoten.
NIOD, Erelijst Verzet en Koopvaardij, database vervaardigd door dhr J.W. de Leeuw;
B. Braber, Zelfs als wij zullen verliezen. Joden in verzet en illegaliteit in Nederland 1940-1945 (Amsterdam, 1990) 152-153;
H. Hamburger en J.C. Regtien, Joodse oorlogsmonumenten in de provincie Overijssel, alsmede algemene oorlogsmonumenten waarop joodse namen voorkomen. Profiel (Bedum 2002) 25 to:
Maria Luise Schladen, alias: Marie Louise Schladen, Marie Luise Schladen, birth 8 MEI 1904 Dietrichshof, Duitsland, died 20 Jan 1998 Deventer 1st marriage 2nd marriage, daughter of Willij Alfred Schladen and Anna Margareta Rohweder
Valks weduwe is later hertrouwd met de vader van de verzetsstrijder Ge Franken (info Marietje Ehrenreich).

Marie Luises broer Adolf Willi was eerst kok, later banketbakker. Hij kwam 1/32 vanuit Amsterdam bij Valk van Spiegel inwonen, vertrok 7/33 naar Gorssel, kwam 1/35 weer uit die plaats terug en werd (wanneer?) naar een eigen kaart overgeschreven

Family page

Abraham van Spiegel
Married 1 MEI 1901 Deventer, Akevoth NDB core 15161 to:
Rosetta van Engel, alias: Rosette, birth 17 Aug 1868 Deventer, died 27 Jun 1937 Deventer, daughter of Marcus van Engel and Sara Godfried
Rosetta van Engel op Akevoth NDB Core 15161

Op website JHM is poezie-album van Rosette van Spiegel-van Engel te zien (inventarisnr. 00005697) met daarin bijdragen van haar zussen oa.

Rosette van Spiegel-van Engel (1868-1937), maakte deel uit van een joods damescomitÔe dat hulp verleende aan arme joodse gezinnen. Op vrijdagavond bezorgde zij steevast in het Noordenbergkwartier bij hen een kip voor sabbat, die ze uit eigen za k betaalde.

Bericht ovl. en rol voor joodse gemeente van R. van Spiegel-van Engel in NIW 2-7-1937
Andere huisgenoten:
Niet-Joodse dienstbodes

Roosje Meiboom, geb. 16-3-1907 te Emmen
Van maart tot december in Deventer uit Emmen

1) Betje van Spiegel, alias: Betsy, birth 24 Feb 1902 Deventer, died 1970 Israel, Volgens Lex Rutgers "Jaren '70"
Betsy is rond 1920 getrouwd met Herman Andriesse uit Utrecht, kapitein der huzaren. Zij kregen vier kinderen: Joop (1924-1957), Bram (1926), Rosetta Cato (Ted) (1927) en Miriam (1933). Ted is voorzitter Joods Historisch Museum geweest; getrouwd me t Musaph. to:
Herman Andriesse, birth 28 OKT 1892 Den Bosch, Geboorte- en overlijdensgegevens uit Joods Monumen overgenomen, died 24 Feb 1945 Bergen-Belsen, Duitsland, Gegevens overgenomen uit Joods Monument, occupation: Kapitein der huzaren, Vertegenwoordiger in schoenen en makelaar, Volgens Joods Monument, son of Joseph Andriesse and Cato Hartog
JM: "Herman Andriesse was getrouwd. Het echtpaar had vier kinderen. Drie kinderen woonden nog thuis; een kind woonde op een ander adres. Alle vier hebben zij de oorlog overleefd. Het gezin Andriesse woonde in de Pretoriusstraat 72 in Amsterdam. Vi a het Internationale Rode Kruis in Geneve is op 13 mei 1943 een telegram naar een relatie van Herman Andriesse in Palestina gestuurd met het verzoek om uitwisseling. Uit een brief van het Nederlandse Rode Kruis, gedateerd 25 juni 1943, blijkt da t een immigratiecertificaat voor toegang in Palestina is ontvangen voor Herman Andriesse en zijn gezin. Dit Veteranen-certificaat is verzonden naar de Duitse autoriteiten, zoals blijkt uit een verklaring van het Office Palestinien de Suisse, gedat eerd 11 augustus 1943."
Joods Historisch Museum, Documentenverzameling, inv.nr 6990, 6991, 6993

2) Maurits Theodoor van Spiegel, alias: Mau of Maup, birth 9 MRT 1904 Voorst, died 11 MEI 1981 Amsterdam, occupation: Dansleraar
Toen vader Abraham overleed in 1929 heeft Maurits (1904-1980), achterin het woonhuis, in de serre, een dansschool gehad.

Gift '38 12,-
Actie'39 2,50
Actie juli '40
Actie '41 vlgs. Richtlijnen Nihil
Bijdragen '42 - '43 Geen bijdrage.

Familiebetrekkingen:
Juli 1937 overgeschreven van de kaart van wed. A. van Spiegel (zijn moeder, die dan overleden is).

Mau opende in 1929 een danssschool, Dansinstituut M.Th. van Spiegel, in het huis op nummer 16. Deze zat tussen de voorkamer en de achterkamer. De school is in 1941 opgeheven. Hij was betrokken bij allerlei revue-uitvoeringen in Deventer en bij he t culturele leven van Amsterdam na de oorlog. Hij maakte kostuums, decors en deed regie dans voor de DJT (Deventer Joodsche Toneelvereeniging). De dansschool annex woonhuis aan de Nieuwe Markt is in de oorlog gebombardeerd en maakte plaats voo r de sporthal. Na de oorlog gaf hij regelmatig op meer dan professionele wijze leiding aan allerlei revue-uitvoeringen van verenigingen in Deventer, maar vooral in Amsterdam, waar hij ook woonde.

Na het overlijden van zijn vader in 1929 zijn Mau en zijn moeder in een huis op Nieuwe Markt 16 gaan wonen, twee huizen rechts naast de oude slagerij van Abraham van Spiegel.

Mau heeft meegewerkt aan de feestavond van de joodse jeugdvereniging Tikwas Jisraoel in 1930 (zie NIW).

Mau vertrok in 1941 naar kennissen / vrienden in Amsterdam. Hier leerde hij ook zijn vriend en latere levenspartner GÔe Winter kennen. Hij dook bij de familie Winter onder en is ondanks twee invallen niet gevonden.

Ook Rika Hopper, een vooroorlogse actrice, logeerde wel eens bij hem als zij op moest treden in de schouwburg.

Documentatie:
foto Mau tijdens DJT-uitje '20; briefhoofd M.H. Spiegel 1938; Rika Hopper in serre; video-interview met Emmy Pinto over de dansschool in EHC. Mau op foto blz 74, 103 vB.; Verslag van jaarlijkse feestavond van Tikwas Jisraoel met dank aan Mau va n Spiegel, in NIW 4-4-1930 (ook NIW 8-3-1929

Main index A-Z