Salomon van Gelder

Deventer v. 1.2

Family page

Salomon van Gelder, birth 1 MRT 1848 Dordrecht, son of Gerrit van Gelder and Betje Lion
Married 24 MEI 1872 Brielle to:
Branco Bobbe, daughter of Emmanuel Bobbe and Rebekka van Gelderen

1) Rebekka van Gelder, birth 25 Sep 1878 Dordrecht, died 1 Feb 1943 Auschwitz, Polen, occupation: Dienstbode
http://www.joodsmonument.nl/person/535482?lang=nl
Rebekka van Gelder was ongehuwd. Zij was hulp in de huishouding.
K. Ribbens, Zullen we nog terugkeren. De jodenvervolging in Amersfoort tijdens de Tweede Wereldoorlog (Amersfoort 2002) 162-163

2) Betje van Gelder, birth 18 Jul 1884 Dordrecht, died 6 Sep 1944 Auschwitz, Polen, occupation: Huishoudster
Betje is naar alle waarschijnlijkheid ook ondergedoken en komt op 23-6-44 in Westerbork aan en wordt in de strafbarak geplaatst. Zij is vanuit de ziekenbarak 87 op 3-9-44 naar Auschwitz gedeporteerd. to:
Samuel Abraham Noach, alias: Sam, de Man van Deventer, birth 6 Jul 1882 Deventer, died 26 OKT 1942 Auschwitz, Polen, occupation: Koopman (winkel met kloosterlinnen: De Man van Deventer), son of Abraham Salomon (Het zwarte schaap) (Tijl Uilenspiegel) Noach and Sophia Berg
Samuel Noach is dezelfde als 'Goedkope Sam', alias 'De Man van Deventer'.

Verdere huisgenoten:
Mietje Velleman: stond van 5/27 tot 11/27 bij haar zwager ingeschreven. Zij zal in de huishouding van haar pas gestorven zuster wel een verzorgende taak op zich genomen hebben, maar weer vertrokken zijn toen haar zwager nieuwe trouwplannen had: de ze trouwde 1/28 met Betje van Gelder.

Gift '38 10,-
Actie'39 10,-
Actie juli '40 50,-
Actie '41 vlgs. Richtlijnen 50,-

Sam was oorspronkelijk van de Zutphense Noachtak (Abraham Salomon Noach). Van de 7 zonen (uit 12 kinderen) van Abraham Noach hadden 3 een winkel in de driehoek Zutphen-Deventer-Apeldoorn waarvan de handelsnamen op elkaar leken: In Zutphen:-Davi d Abraham Noach-'De Goedkope Hoek'; in Apeldoorn:-Simon Abraham Noach-'Goedkope Simon'; in Deventer:-Samuel Abraham Noach-'Goedkope Sam'. (Bron Ben Noach)

Sam is op zijn elfde van school gegaan en ging werken als zakjesplakker in Zutphen. Op zijn 14e stond hij op markten met manufacturen. In 1901 is hij voor zichzelf begonnen met een grote kar en een paardje onder de naam Goedkope Sam. Na zijn trouw en in 1906 is hij een manufacturenwinkel begonnen in Zutphen. In de WO1 kwam hij met zijn handel op de Deventer markt als De Man van Deventer, daarmee bleef hij door het hele land trekken. Hij stond zelf vrijwel nooit in de winkel. In 1923 verhui sde hij naar de Hofstraat in Deventer en voordat hij uiteindelijk in 1931 op de Nieuwstraat 49 terecht kwam, heeft hij ook nog tijdelijk in manufacturenmagazijn De Duif gezeten in de Lange B.

Goedkope Sam, 'de Man van Deventer', Nieuwstraat 49, nu 50. In het portiek zit nog een gevelsteen met het opschrift: Noach geb. v.G. 1931 (zijn 2e vrouw Betje Noach-van Gelder heeft de steen dus gelegd in 1931). Aan alle kloosters en ziekenhuize n leverde hij zijn beroemde kloosterlinnen. Van hem zijn een tweetal anekdotes bekend. Beroemd is zijn spreuk: 'Onder de lakens van Moos blijf je gegarandeerd kinderloos!'. De familie woonde vanaf 1931 naast de zaak. In de Kuiperstraat was de inga ng naar hun woning. Sam had in Deventer al een textielzaak vanaf 1923.

Zaak is op 15-11-1941 in opdracht van de Duitse bezetters gesloten.

Na de emigratie op 1-12-1950 van het gezin van Biene (ze zaten al 5 jaar te wachten op de financièele afwikkeling van de zaak van Sam Noach) wordt de zaak in 1951 overgenomen door de NV Rotterdamsche Manufacturenhandel het Lingeriehuis. Van 195 3 tot 1961 blijft het pand Nieuwstraat 49 op naam van Sam Noach staan. De boekhouder was Gerrit Fokkink (ook al tijdens de zaak toen Sam de boel runde de boekhouder) tot 1951 en woonde na het vertrek van het gezin Van Biene boven de zaak.

Sam organiseerde ook een rijtoer in 1929 voor de bewoners van het Groote en Voorster Gasthuis; hiervoor regelde hij 27 auto's.

Sam was al in de handel vanaf 1901, hetgeen blijkt uit zijn 30-jarig jubileum In 1931: - 'Uit het NIW - 'DEVENTER.....De heer Sam Noach alhier heeft zijn 30-jarig jubileum als koopman gevierd met de stichting van een imposant winkelgebouw aa n de Nieuwstraat alhier, dat dezer dagen met grooten luister is ingwijd.Niet minder dan 125 bloemstukken werden den heer Noach aangeboden en talrijke vrienden en zakenvrienden van hier en elders kwamen van hun belangstelling getuigenis afleggen . Ook verschillende notabelen kwamen den jubilaris complimenteren.....De heer Noach heeft de 280 oudjes van het Groote en Voorste Gasthuis op zijn feest getracteerd.'....Het pand in de Nieuwstraat is dus of geopend of vernieuwd in 1931.

In 1932 heeft Sam ter gelegenheid van de ingebruikneming van de gerestaureerde Synagoge te Deventer, tijdens het 40-jarig bestaan, een fraaie klok aan de gemeente geschonken, waarop de cijfers in het Hebreeuws waren aangebracht, 'zulks als eene at tentie tegenover de gemeente in verband met zijn op handen zijnden 50ste verjaardag.In een geestig, origineel speechje gaf hij zijne gevoelens jegens de joodsche gemeenschap te kennen....' [Bron:- NIW 29-04-1932).

In 1953 werd mw. Th. A. Oostendorp-te Riele bedrijfsleidster. Zij heeft ervoor gezorgd dat de de naam De Man van Deventer (MvD) werd heringevoerd. In 1969 is het Lingeriehuis gesloten.

Zijn naam komt in de schenkingen voor de armenkas van de Joodse Gemeente niet voor, maar sommige giften waren anoniem. In de bijdragelijsten van de Joodse Raad komt hij alleen in 1942 voor. Hij was voor de eerste helft aangeslagen voor 315,14 . Daarvan had hij er 214,89 betaald op het moment dat hij werd afgevoerd naar Westerbork.

Op 25-7-1942 moest Sam gekeurd worden bij het arbeidsbureau voor een werkkamp. Daaruit bleek dat hij geen zwaar werk hoefde te verrichten. In een herkeuring op 19-8-1942 moest hij wel naar een werkkamp; commentaar keuringsarts: "Is veel te vet. Mo et nodig kampdieet hebben."

Op 21-8-1942 moest Sam samen met 26 andere Deventernaren naar kamp De Wittenbrink bij Hummelo. Ook Philip van Praag (zie daar) zat daar, de tekenaar van zijn strips. (SAD, Politiearchief nr. 843, doos 502)

Sam komt tussen 2 en 5 okt. '42 in Westerbork aan.

Sam kon wel onderduiken, maar heeft dit niet gedaan.

Documentatie:
foto's Sam Noach en pand; advertentie, boekjes ed. in EHC. Clara Noach op DJT-foto blz 75; advertentie blz 90; foto pand blz 91; anekdotes blz 83, vB. Foto's pand en Sam Noach blz 46, 48, 'Over de Nieuwstraat gesproken' van H. Korteling.

"De man Van Deventer, de man die niet verdwijnen kon, De geschiedenis van Sam Noach en zijn beroemde kloosterlinnen", Sam de Visser 2010. Foto Leo van Biene en Michele Noach voor gerestaureerde muurreclame pand Nieuwstraat 2010

Main index A-Z