Lodewijk Lopes Cardozo/ Eljo

Abas

Family page

Lodewijk Lopes Cardozo/ Eljo, birth 5 Nov 1892 Amsterdam, died 8 Apr 1944 Auschwitz, occupation: directeur Algemeen Handelsblad, son of Mozes Lopes Cardozo and Mirjam Eljon to:
Gretha Leijden van Amstel/ Aba, birth 6 Nov 1903 Amsterdam, died 4 Jan 1981, occupation: sigarettenmaakster - dichteres,beeldend kunstenares, kunstschilderes 1st marriage 2nd marriage, daughter of Meijer Leijden van Amstel/ Aandag and Femmetje Abas/ Leijden van Amste
Verhaal geschreven door Irma Leijden van Amstel, en overgenomen door Wim Abas : (7 april 2008)
========================================================================================================================================
GRETHA LEIJDEN VAN AMSTEL 1903 - 1981
--------------------------------------------------------------------
Greet van Amstel, zo liet ze zich noemen, werd geboren op 6 november 1903 te Amsterdam.
Van 1920 - 1922 verbleef ze met Lodewijk (Lo) Lopes Cardozo, haar eerste man, te Berlijn. Hier kwam ze voor het eerst met moderne kunst in aanraking.
In 1923 teruggekeerd naar Amstedam werd zij leerlinge van het Insituut voor Kunstnijverheidsonderwijs, waar ze werkte onder de beeldhouwer Berend Jordens en later ook in het atelier van John Raedecker.

In 1930 werd ze lid van De Onafhankelijken.
Haar beeldhouwwerken worden beoordeeld als expressief-figuratief naar bewogen absract. Van haar vooroorlogse werk is niets overgebleven: in hun blinde haat vernielden de Duitsers alle beeldhouwwerken !
Al jong was ze bij de politiek betrokken; anti-fascistisch en ze voelde zich ook verbonden met anarchistische jeugdbewegingen.
Geen wonder, dat ze na 1940 in een van de eerste verzetsgroepen actief was: de groep rond Henk Seevliet, die later in het kamp Amersfoort gefusilleerd is.
Waarsschijnlijk door verraad wordt ze in februari 1943 gearresteerd door de Duitsers en na een gevangenschap in Scheveningen, via Westerbork met man en dochter Sonja (Rita) op transport gesteld naar het beruchte concentratiekamp Auschwitz in begi n april 1944.
Bij de selectie ziet ze haar man voor het laatst; hij word vergast op 8 april.

Heeft Greet toen ook geweten, dat een zus en twee broers met hun echtgenoten plus enkele tientallen andere familieleden van juli 1942 tot november 1943 hier al de dood gevonden hadden?
Ze maakt daar tien verschrikkelijke maanden door, die ze zelf later beschrijft in haar bundel "Verboden te leven" en in een artikel: "Auschwitz, waar de rails ophielden".
Zij moet aanzien, hoe haar negentien-jarige dochter op 31 augustus weggevoerd wordt naar de gaskamers.
Ze blijft wonderbaarlijk in leven. Als eind januari 1945 de Russen het kamp naderden, worden de meeste gevangenen afgevoerd naar andere kampen (dodenmarsen), en anderen blijven achter waaronder ook Greet van Amstel. Op sinistere wijze ontkom t ze aan de massaliquidatie, die de SS op het laatst moment nog uitvoert.

Door Russische soldaten wordt ze gered. Een lange reis volgt: via Odessa in Rusland en Marseille komt ze in juni 1945 weer in Amsterdam aan. Ze weet dan waarschijnlijk nog niet, dat haar zoon Matthieu de vorrige maand ergens in Duitsland is omgek omen. Alleen met haar zoon Paul overleeft ze de oorlog.

Ze gaat weer beeldhouwen: haar kampervaringen drukt ze in beelden van steen uit. Maar dat gaat steeds moeilijker door een ernstige rugbeschadiging, die haar in Auschwitz was toegebracht. Gestimuleerd door de kunstenaar Willy Boers met wie ze in 19 54 trouwt, gaat ze later ook schilderen (abstracte composities).

In 1957 begint ze te schrijven en te dichten (zie bronvermelding). In 1958 voltooit ze het lange gedicht: "En er viel geen duisternis op de aarde". Ze doet mee aan exposities waar ze onder andere in 1971 haar gemengde schildertechnieken tentoonste lt.
In 1973 word ze lid van de Amsterdamse Kunstenaars Werkgroep.
Ook de politie liet ze niet los. Nog in 1972, ze was toen bijna 70 jaar, sprak ze in een hoorzitting van de tweede kamer over de "Drie van Breda" (beruchte oorlogsmisdadigers).

Greet overlijdt op 4 januari 1981 in haar geboorte stad. Een Leijden van Amstel, die met passie voor de kunst en soms ook voor de politiek, heeft geleefd.

Zij moet een markante pesoonlijkheid zijn geweest .
*****************************************************************************************************************************************************************************************
Het volgende is uit de Gnealogie van een Joodse famile, Lies Snoek
==
de wereld is allang vergaan.
wij weten:
leven is niet meer mogelijk.
het hart is weg,
vergaan.alleen de harten van hen die doelloos stierven
leven eeuwig.
in ons,
om ons.
maar de aarde
en de hemel zijn leeg.
altijd
de rode schaduw van leed.

het bloed van de een
is het bloed van allen.de harteklop van de een
de harteklop van allen.

------------------------------------------------------

meer dan tien jaren zijn voorbijgegaan.
nog hangt de rook van de krematoria over de aarde.
om ons,
versteende harten,
versteende wereld.

"het is lang geleden,
de tijd heelt alle wonden"

het is niet waar,
de lidtekens van onze wonden
blijven branden,
en voor de doden is er geen tijd.

ons hart blijft leeg,
wij kunnen niet vergeten.

========================================================
Greet van Amstel (Gretha Leijden van Amstel, 1903 - 1981)
Begin en slot van het gedicht "en er viel geen duisternis over de aarde", geschreven in 1958 en gepupliceerd in haar bundel "Verboden te leven",
uitgever Polak en Van Gennep, Amsterdam1965.

=======================================================================================================================================

Uit ongepubliseerde gedichten, verzameld door haar zoon Paul Lopes Cardozo: Á"ái

niet meer over spreken,
gebeurd is gebeurd.

zienden sluit men op,
blinden bevolken de aarde.

het was bij vergissing,
nooit zo bedoeld.
risico's moet men nemen,
gevaar is er altijd.

geruststellingen
verbergen
nieuwe rampen.

1) Paul Lopes Cardozo/ Leijden van Amste, birth 24 Aug 1922 Den Haag, died 1 Oct 2000 to:
Johanna Cornelia Bruens

2) Matthieu Lopes Cardozo/ Leijden van Amste
living - details excluded

3) Rita Lopes Cardozo/ Leijden van Amste, birth 25 Dec 1924 Amsterdam, died 31 Aug 1944 Auschwitz
Geboren Leijden van Amstel, erkend bij huwelijk van haar ouders.

Main index A-Z