Abraham Arends Gerson

Leefsma also Wolf, Nieweg and Bamberger

Family page

Abraham Arends Gerson to:
Ragel Izaks

1) Gerson Arends Gerson, birth ONG 1787, died 1841, occupation: Koopman, slager
Married 1 Apr 1815 Termunten to:
Frouwke Meijer Goudsmid, birth 1797 Termunten, died 12 Dec 1853 Nieuweschans, daughter of Meijer Arends Goudsmid and Gelle Manuels Tof
OPGEDOLVEN GRAFSTEEN IN BAD NIEUWESCHANS
Els Boon en Han Lettinck, met dank aan prof. dr. Wout van Bekkum voor de vertaling van de graftekst
De Joodse begraafplaats te Bad Nieuweschans is vanwege de bijzondere ligging tot Rijksmonument verklaard. De vijfenveertig grafstenen staan namelijk op het glacis van de voormalige vesting aan de grens met Duitsland. Een deel van de fortgrach t is daar nog aanwezig. Onlangs maakte men die grondig schoon en tot ieders verbazing werd daarbij een Joodse grafsteen gevonden. Al in de jaren 1970, toen mr. J.H. de Vey Mestdagh voor het Rijksarchief de Joodse grafzerken liet fotograferen, wa s deze steen verdwenen. Het grafmonument moet decennialang in het water hebben gelegen.
De grafzerk is vrijwel gaaf, dus de Hebreeuwse tekst is goed leesbaar. Wout van Bekkum vertaalt de tekst als volgt:
Hier is verborgen / een dierbare vrouw, mevrouw / Fradel dochter van de heer Meir / s"g"l / zij stierf met een goede naam op / woensdag 13 Kislew en werd op donderdag begraven (5)614 volgens de kleine telling (= 14 december 1853)
Met deze gegevens was snel teruggevonden dat dit de grafsteen is die op de laatste rustplaats van Frouwke Meijer Goudsmit stond, de echtgenote van slager Gerzon Abraham Gerson uit Nieuweschans. Haar man overleed in 1841 en zijn grafsteen bleef gew oon op de begraafplaats staan. Daarnaast is een open ruimte, wellicht stond het gevonden grafmonument hier. In die jaren was het echter niet een vanzelfsprekend gebruik dat man en vrouw naast elkaar werden begraven. Tussen de stenen van Benjami n Mozes de Pool en Abraham Ries ? die in respectievelijk 1849 en 1862 stierven ? is eveneens een ruimte, waar zich een ander graf kan bevinden. Kortom, de exacte plaats is niet meer na te gaan, waardoor de steen niet met zekerheid op het juiste gr af kan worden teruggeplaatst.
Frouwke Gerson-Goudsmit kwam uit Termunten. Ze was een van de drie dochters van Meyer Arends Goudsmit en Gelle Tof. Frouwke had, naast twee zusters, vier broers. Haar vader was in Emden geboren. Volgens de tekst op zijn grafsteen, die te vinde n is op de begraafplaats van Farmsum bij Delfzijl ? de oudste Joodse begraafplaats van de provincie Groningen ? hoorde hij tot de stam der Levieten, waarvan ook op de zerk van de dochter nog trots melding wordt gemaakt. (s"g"l = segan la-Kohe n = assistent van de priester, dus een Leviet)
Frouwke trouwde op 1 april 1815 in haar geboorteplaats Termunten met Gerzon Abrahams Gerson uit Nieuweschans. Zijn vader kwam uit het Duitse Stapelmoor, maar hij werd, net als zijn jonge vrouw, aan het einde van de achttiende eeuw in Nederland geb oren. De bruid was achttien toen ze onder de choepa stond, de bruidegom negenentwintig. De eerste zoon, die zij Abraham noemden, werd een jaar later geboren. Er volgden nog negen kinderen, waaronder een tweeling in augustus 1820. Dit waren een zoo n en een dochter. Het meisje overleed toen ze drie jaar oud was.
Zoals gezegd leefden de Gersons van de slagerij die Gerzon in de grensplaats dreef. Het zal geen grote bedoening zijn geweest, want het echtpaar kon amper alle monden voeden. Ze vroegen niet voor niets vrijstelling van het betalen van schoolgel d voor een van hun kinderen. Toen Gerzon stierf wilde zijn weduwe ontheffing van het betalen van lidmaatschapsgeld voor de Joodse gemeente; evenmin een teken van weelde.

De Gersons vormden dÔe grote kernfamilie van Nieuweschans. Zij behoorden tot de oprichters van de kehilla, die in de Franse tijd ÔeÔen geheel vormde met de Joodse gemeenschap in het Duitse tweelingdorp Bunde. Dat de Rijksoverheid in 1817 een dee l van de oude vesting in Nieuweschans ter beschikking stelde als Joodse begraafplaats, is mede aan Gerzon en diens broer Mozes te danken: zÔij stuurden Koning Willem I in 1816 daartoe een verzoekschrift. Later kocht de kille dit perceel van het Ri jk.
Frouwke heeft veel begrafenisstoeten de gang naar de Joodse begraafplaats op de wal zien maken: in 1841 stierf haar echtgenoot en van hun kinderen overleden er zeven nog voor hun moeder voorgoed haar ogen sloot. (Dochter Gelle werd als enige elder s begraven. Zij rust hoogstwaarschijnlijk in Kolham.) In de negentiende eeuw gingen vrouwen niet mee naar de begraafplaats: teraardebestellingen werden geregeld door mannen. Rabbijn S. Ph. de Vries schreef nog in 1927 dat vrouwen niet mee hoefden : 'De spanning is al sterk genoeg en de ontroering kan daar aan het graf wel eens ten toppunt stijgen. Niet ieder is zijn gevoel dan meester en allerminst wordt dat verwacht van vrouwen. (à) Er zijn gewis ook vrouwen, die sterk zijn en helemaal zi chzelf meester. Maar het is nog geen ramp, dat het vrouwelijk geslacht het in het algemeen, als regel, nog niet zover heeft gebracht.'*)
Toen de mannen Frouwkes stoffelijk overschot begroeven, sloten zij het graf voor een vrouw die zesenvijftig jaar oud was geworden. Waarschijnlijk hielpen haar drie zonen en ÔeÔen schoonzoon (Samson Levie uit Hoogezand, de man van haar in 1851 over leden dochter Gelle) minjan maken bij deze lewaja.
*) S.Ph. de Vries, Joodse riten en symbolen Amsterdam, 1968 (1e druk 1927,1932), 282
Andere literatuur:
E.P. Boon en J.J.M. Lettinck De Joodse gemeenschappen in Westerwolde 1656-1950 Groningen, 2004
J. Dijkstra 'De Joodse Gemeente van Delfzijl' in: J.H. de Vey Mestdagh (red.) Joden in Noord-Oost Groningen Groningen, 1980
Han Lettinck en Robert Mulder Klein en groot zijn daar gelijk....De Joodse begraafplaatsen in de provincie Groningen Groningen, 2009

Main index A-Z