Abraham Kuiper

Alexander Duparc Collection

Family page

Abraham Kuiper to:
Henrietta Sophia Muller

1) Johanna Engelberta Kuiper, birth 10 MRT 1896 Warga, died 2 MRT 1956 Semarang
KUIPER, Johanna Engelberta (geb. Warga 10-3-1896 û gest. Semarang, Indonesi? 2-3-1956), schrijfster, feministe, socialiste. Dochter van Abram Kornelis Kuiper (1864-1944), doopsgezind predikant, en Henrietta Sophia Muller (1868-1935). Johanna Kuipe r trouwde op 6-11-1935 in Nieuwendam met Klaas Abe Schipper (1906-1949), predikant. Dit huwelijk bleef kinderloos. Uit eerdere relaties werden 2 zoons geboren.

Johanna (Hannie) Kuiper werd in Warga (onder Leeuwarden) geboren als de enige dochter in een doopsgezind predikantsgezin û ze had een oudere en drie jongere broers. Haar moeder was de dochter van de bekende boekverkoper en bibliograaf Frederik Mul ler. Johanna groeide grotendeels op in Amsterdam, waar haar vader in 1891 werd beroepen in de Singelkerk van de Verenigde Doopsgezinde Gemeente Amsterdam. Kennis van Bijbelse verhalen kreeg ze met de paplepel ingegoten. Na de lagere school û bi j de idealist Cornelis Vrij û en vervolgens de Nieuwe Middelbare Meisjesschool werd ze in 1916 toegelaten tot de zesde klas van het Stedelijk Gymnasium (het latere Barlaeus). Met extra lessen haalde ze in ??n jaar haar a-diploma. Mede door haar dy slexie ging Johanna niet graag naar school. Ze trok zich vaak terug in een eigen droomwereld en schreef verhalen. Belangrijk voor haar ontwikkeling waren de zomervakantieweken van de Nederlandse Christen-Studenten Vereniging (NCSV), waar ze kon pr aten over geloofs- en andere levensvragen.

In 1917 ging Johanna theologie studeren aan de Gemeentelijke Universiteit Amsterdam. Ze combineerde de studie met het leiden van meisjesclubs bij de Vereniging Ons Huis. In het voorjaar van 1920 slaagde ze voor het kandidaatsexamen. Datzelfde jaa r was ze korte tijd verloofd met iemand die ze kende van de NCSV. Toen hij in december van dat jaar de verloving verbrak, vertrok Johanna naar Limburg, waar ze woninginspectrice werd bij de Staatsmijnen. Daar werd ze lid van de SDAP.
Vrije liefde
In Limburg kreeg Johanna Kuiper een relatie met de veel oudere, getrouwde mijnwerker en vakbondsleider Willem van der Vuurst. Na een miskraam deed ze sociaal buurtwerk in de nieuwe Rotterdamse wijk Tuindorp en daarna û in 1923 û werd ze leidste r bij de Amsterdamse Vereniging van Werkende Jonge vrouwen. Ondertussen werd ze opnieuw zwanger van Van der Vuurst. Haar zoon (Willem Frederik) werd op 18 juli 1924 tijdens een langdurig verblijf bij vrienden in Duitsland geboren. Om een eigen ink omen te verwerven ging ze schrijven en vertalen û haar moeder deed de correctie. In 1926 verscheen haar eerste publicatie: Van Gods Geslacht: Karakters uit den Bijbel. Datzelfde jaar publiceerde ze ook het jeugdboek Riek Noordhof.
Tijdens een bezoek aan Nederland in 1926 kreeg Kuiper een affaire met SDAP-voorman Floor Wibaut, met wie ze tot zijn dood in 1936 contact hield. Dat hij getrouwd was, was geen bezwaar û ook de Wibauts (dus ook Mathilde) hadden vrije opvattingen ov er liefde. Na korte tijd in een klein plaatsje aan de Italiaanse Rivi?ra en vervolgens Florence te hebben gewoond vestigde Kuiper zich in 1928 in Tuindorp Nieuwendam. Ze deed er sociaal buurtwerk, werd actief voor de SDAP en schreef voor verschill ende socialistische vrouwentijdschriften, zoals De Werkende Vrouw. Verder schreef ze een reeks boeken voor jonge kinderen en artikelen over pedagogische onderwerpen voor Het Kind. In 1933 kreeg ze een relatie met Fred Prins, een broer van een va n haar studievriendinnen, waaruit û deze keer in Zweden û op 23 oktober 1934 Kristofer Marinus werd geboren.
Huwelijk
Terug in Amsterdam ontmoette Johanna Kuiper de tien jaar jongere Klaas Abe Schipper, Nederlands-hervormd predikant te Etersheim (boven Edam) û ze trouwden op 6 november 1935. Schipper echtte bij die gelegenheid haar beide zoons. In 1936 werd ze li dmaat van de Nederlands-hervormde kerk. Johanna vervulde haar taak als domineesvrouw met verve: ze leidde de vrouwenvereniging, bezocht oudere gemeenteleden en gaf leiding aan de zondagsschool. Ondertussen bleef ze schrijven en vertalen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zetten de Schippers zich in voor Joodse onderduikers. Bij een overval werden Johanna&Aelig;s man en de onderduikers gepakt û zelf moest ze hierna onderduiken. In die periode werkte Johanna Kuiper aan een kinderbijbel, ee n opdracht van uitgeverij Ploegsma. Na de oorlog keerde het echtpaar met de nodige littekens terug naar Etersheim: Klaas was beschadigd door de doorstane martelingen en gevangenschap, Johanna had een verwonding aan haar enkel opgelopen die nooi t meer helemaal zou genezen. In 1948 verscheen haar Bijbel voor de jeugd, die opviel door de vrije, fantasievolle bewerking van de Bijbelverhalen.

In 1949 stierf Klaas Schipper aan de gevolgen van een beroerte. Johanna Kuiper vestigde zich weer in Amsterdam, samen met Kristofer en kleinzoon Klaasje, die bij haar inwoonde sinds de echtscheiding van zoon Willem û hij bleef, ook toen Wille m in 1952 met zijn tweede vrouw naar Indonesi? verhuisde. Ondertussen bleef Kuiper jeugdboeken schrijven. Ze liet zich inspireren door sociaal bewogen auteurs als Ethel Turner, Selma Lagerl?f, Charlotte Yonge, Edith Nesbit en Nynke van Hichtum. Ha ar boeken uit die jaren, waaronder Meisjesstudente (1950), gingen over meisjes die een eigen leven willen opbouwen. In 1950 werd ze godsdienstonderwijzeres bij de Verenigde Doopsgezinde Gemeente Amsterdam, waarmee ze terugkeerde naar het doopsgezi nde nest. Tot 1 januari 1955 deed ze het zondagsschoolwerk met veel enthousiasme, maar vanwege een conflict over haar vrije opvattingen over seksualiteit moest ze hiermee stoppen.

Inmiddels was Kuiper ook begonnen aan een bijbel voor jongere kinderen. Dit werk onderbrak ze in oktober 1955 vanwege een reis naar Indonesi?, daartoe in staat gesteld door een royale gift van een van de Joodse kinderen die ze in de oorlog had geh olpen. In Indonesi? had ze veel contact met de doopsgezinde gemeente in Pati op Java. Onverwacht stierf ze op 2 maart 1956 in het Sint Elisabethziekenhuis te Semarang aan trombose. Johanna Kuiper werd begraven in Pati. De kinderbijbel van Johann a Kuiper verscheen postuum in 1959.
Betekenis
Johanna E. Kuiper schreef tussen 1925 en 1956 vele artikelen en boeken, waaronder bijna vijftig kinder- en jeugdboeken. Persoonlijke ontplooiing en autonomie zijn daarin belangrijke thema&Aelig;s. Een bijzondere plaats in haar oeuvre hebben de twee jeug dbijbels, die in brede kring zijn gebruikt als gezinsbijbel. Behalve als schrijfster deed ze als socialiste en feministe van zich spreken, niet alleen door het schrijven van artikelen maar ook door praktisch buurtwerk. De hulp aan Joodse onderduik ers tijdens de Tweede Wereldoorlog leverde haar en haar man in 2015 postuum de Yad Vashem-onderscheiding op.
Naslagwerken
Lexicon jeugdliteratuur.
Archivalia
Gemeentearchief Amsterdam: gezinskaart Abraham Kornelis Kuiper; gezinskaart Johanna E. Kuiper.
Publicaties
òVan Gods geslacht: Karakters uit den Bijbel (Amsterdam 1926).
òRiek Noordhof (Amsterdam 1926).
òHet volle leven (Rotterdam 1930).
òEen klein meisje in een oude stad (Den Haag 1932).
òHet groote plan (Alkmaar z.j. [1934]).
òAls je maar wilt (Alkmaar z.j. [1937]).
òDe zangers van den prins (Amsterdam 1941).
òBijbel voor de jeugd (Amsterdam 1948).
òMeisjesstudente (Meppel [1950]).
òDe kinderbijbel van Johanna Kuiper (Amsterdam 1959).
Een volledige bibliografie is opgenomen in Van Melle, Johanna E. Kuiper 1896-1956 (2015).
Literatuur
òHenri?tte J. Kluit en Saskia Lobo, De kleine vuurtoren. Jeugdboekengids 1932 (Den Haag z.j. [1932]).
òD.L. Daalder, Wormcruyt met suycker: Historisch-critisch overzicht van de Nederlandse kinderliteratuur met illustraties en portretten (Amsterdam 1950) 131, 157-158, 173, 206.
òJoris Baers en Paul Hardy red., Lectuur-Repertorium (Amsterdam/Tilburg 1953) 1437-1438.
ò[Anoniem], æDe vrouw in het midden: Interview met mevrouw Schipper-Kuiper&Aelig;, De Hervormde Kerk, 31-7-1954, 9.
òD.L. Daalder, æJohanna E. Kuiper (10 maart 1896-2 maart 1956)&Aelig;, Doopsgezind Jaarboekje (1957) 16.
òW.F.G. Terborgh red., Rapport van een onderzoek naar kinderbijbels (Boxtel 1972).
òMax Pam, æTussen ratio en ritueel&Aelig;, Vrij Nederland, 20-7-1985, 2-21.
òRichard van Schoonderwoerd den Bezemer, Vroom en Vrij. De geschiedenis van de vrijzinnig protestantse jeugdliteratuur in Nederland (Den Haag 2001).
òWillem van der Meiden, æZoo heerlijk eenvoudig&Aelig;: Geschiedenis van de kinderbijbel in Nederland (Hilversum 2009).
òFerdinand van Melle, æPortret van een portret&Aelig;, Doopsgezinde Bijdragen 40 (2014) 335-350.
òFerdinand van Melle, Johanna E. Kuiper 1896-1956.Een gewaagd leven (z.p. [Ouddorp] 2015) [dissertatie].
òMarinde van der Breggen, æHannie kon van niks een verhaal maken&Aelig;, Trouw, 5-3-2015.
òDebbie de Vries, æEigenzinnige schrijfster hielp Joden in Etersheim: Johanna Kuiper verrichtte heldhaftige daden tijdens oorlog&Aelig;, Noordhollands Dagblad, 21-3-2015.
òWillem Bouwman, æYad Vashem voor moedig predikantenpaar&Aelig;, Nederlands Dagblad, 22-8-2015.
Illustratie
(Uit: van Melle, Johanna E. Kuiper 1896-1956: een gewaagd leven).
Auteur: Janneke van der Veer
laatst gewijzigd: 31/01/2016
© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Janneke van der Veer, Kuiper, Johanna Engelberta, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: http://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Kuiper [31/01/2016 ] Geadopteerd door: Thea de Hilster, Catharina Halkes Fonds, G.A.Reinhold-Scheuermann en G.A.Reinhold-Scheuermann. to:
Alfred Samuel Prins, alias: Shmuel Mordechai, birth 20 Feb 1888 Amsterdam, died 12 MEI 1957 Hilversum, buried Hilversum, occupation: painter; diamond broker, son of Maurits Prins and Emma Rosalie Lehman
Alfred Samuel Prins, b. 1891, Amsterdam. He married Johanna ( Hannie ) Kuiper, b. 10 Mar 1896,Warga, ( daughter of Abraham Kuiper- Mennonite minister - and Henriette Sophia Muller ) d. 2 Mar 1956, Pati, Indonesia. Alfred died 1957, Hilversum
I.Proffessor Kristofer (Rik) Marinus Schipper, professor emeritus of Oriental Studies at the University in Leiden, b. 1934, Jaemskog, Eda Municipality Vaerland, Sweden. He married (1) Inggrid Henning. He married (2) Wendela Gorter, 1962. He marrie d (3) Dr Bingling Yuan, 2000.
A Maria Johanna Schipper, b. 1958
B. Esther Schipper, b 1963, Taipei.
C. Johanna Schipper, b. 1967.
D. Maya Schipper, b. 2000.

Johanna ( Hannie ) Kuiper.
posthumous status of “Righteous Among the Nations.ö by Yad Vashem for recognition of his mother's role in saving the lives of Jews during the Holocaust
Author of Children's Bible ( 1948 )

She married (1) NN. She married(2) Alfred Prins. She married (3) Klaas Abe Schipper, d Nov 1935, b. 1906, d. 1949.
I. Wim Schipper, born 1958.
II. Esther Schipper
III. Johanna Schipper
IV. Maya Schipper

Main index A-Z