Carl Cahn

Deventer v. 1.2

Family page

Carl Cahn, alias: Karl Kahn, birth 16 OKT 1901 Cochem, Duitsland, died 21 Dec 1995, occupation: Adviseur voor fabrieken, son of Hermann Cahn and Elise Kahn
http://www.hetjoodsexlibris.nl/docs/Ex-libris_in_exil.pdf
CAHN, C[arl]
Kochem (D), 16.10.1901û1995. Ouders: Hermann Cahn
(ambtenaar) en Elise Kahn. Broers en zussen: Lothar
(gesneuveld in WO I), Alfred (naar Palestina), Anna
(naar Engeland), Fina (naar Palestina), Erna (naar Pales-
tina).
Carl trouwde in 1933 met Hilde Samuel (Bonn, 1907û
Auschwitz, 1944). Zoon: Ruben Lothar (Keulen, 1935).
Hun laatste adres in Deventer was Swaefkensstraat 61.
Carl doorliep in Duitsland de Mittelschule en ging daarna
in de handel (grondstoffen en machines voor bakkerijen).
Hij kwam uit een zionistisch gezin. Niet minder dan drie
leden daarvan gingen op aliya. Carl zelf was een van de
oprichters van de Joodse jeugdbeweging Blau-Weiss in Keulen en al op jonge leeftijd een overtuigd anti-fascist.
In1936 vluchtte hij met zijn vrouw Hilde naar Amsterdam.
Later verhuisden ze naar Wassenaar. Met de ervaringen
van de Eerste Wereldoorlog in het achterhoofd speciali-
seerde hij zich in surrogaatproducten, waardoor hij in
Nederland onder meer werk kon vinden bij de surrogaat-
fabriek PEJA te Deventer, bekend geworden door de reclamefiguur Mina Bakgraag.
Carl was tijdens de Bezetting actief in het verzet dat hij ook financieel steunde. In 1942 moest hij onderduiken,
maar hij werd gepakt en gedeporteerd. Zijn optreden in Auschwitz was naar verluidt voorbeeldig. Hij wist het
kamp te overleven, zijn echtgenote helaas niet. Na de oorlog keerde hij weer terug naar zijn land van balling-
schap. In 1948 hertrouwde hij met Heintje Stork (Meppel, 1911), die hij in het verzet had leren kennen. Afwisselend
woonde hij in het Gooi en in Italie.
(Bron: Persoonlijke informatie zoon Ruben en via deze: æVerzetsrapport&Aelig; over Carl door
Stichting &Aelig;40û&Aelig;45 (1979); Igor Cornelissen in Vrij Nederland, 28 febr. 1981; Justus E. Marchand,
Mijn dubbelspoor, Laren 1996; DJM) Exlibris: de voorstelling is opgebouwd uit de volgende
elementen: een banderol met de naam, een valk met gespreide vleugels, een zwemmende vis, enige golfjes,
een bloem; een wolk met een ster, een stralende zon, een banderol met de woorden æex libris&Aelig; en een globe.
Maker: Onbekend, P1 (90x68). In: Schalom Asch, Der Krieg geht weiter, Amsterdam: Allert de Lange, 1936.
Interpretatie: het exlibris geeft Carl&Aelig;s hobby&Aelig;s en activi-
teiten weer: de valk verwijst naar de jacht, de vis naar
het vissen, de globe naar het reizen en het boek naar het
lezen. Het werd gemaakt door een bevriend graficus

http://vorige.nrc.nl/krant/article1613473.ece/Mina_Bakgraag_slot
Peja Ook over de bedrijfsgeschiedenis van Peja kwamen diverse interessante aanvullingen binnen. Zo schreef de bekende journalist Igor Cornelissen: ,,In Vrij Nederland van 28 februari 1981 stond een lang interview van mij met de toen 79-jarige Car l Cahn die in 1936 als Duitse jood naar Nederland was gevlucht. Hij kwam in Wassenaar te wonen en raakte bevriend met J. van der Gaag, vroeg verzetsman en later ambassadeur in Cuba.

Cahn die in Keulen een chemische fabriek had moest in september als Duits-joodse vreemdeling de kuststrook verlaten. Hij kwam in Deventer terecht. Nu volgt de passage die voor u van belang is. Cahn: “In Deventer û ik moest toch wat verdienen û lee rde ik Peters [lees Peter Burgers, ook hierna; ES] kennen, van huis uit bakker, een meter negentig en met handen als kolenschoppen, maar hij kon wel goed luisteren. Die Peters deed toen in bakkerijproducten en ik had in mijn oude studieboeken iet s gevonden over Ersatz, juist ja, surrogaat. Peters en ik hebben toen PeJa opgezet. [?] Met heel aardige middelen hebben we toen produkten gemaakt. Roerom voor cakes zonder boter, Panko voor pannekoeken zonder vet, Klopop voor slagroomvervanging . Het grote succes kwam toch vooral van slagzinnen: Panko, ze vliegen eruit en Mina Bakgraag. Een man uit de reclamewereld, Van Borsum-Waalkens, die ook uitstekend in de illegaliteit was, had aan het bedenken van die figuur Mina Bakgraag en die sl agzinnen meegewerkt. Dat Panko werd een bijna illegale kreet. Als twee Nederlanders een Duitser tegenkwamen zeiden ze tegen elkaar Panko en ze dachten erbij: ze vliegen eruit." Tot zover Carl Cahn wiens verdere verhaal gaat over verzet, zijn arres tatie en proces en oveleven van Auschwitz.

Over zijn Deventer periode zegt hij nog wel dat het bedrijf op den duur zo'n tachtig mensen aan het werk had, dat hij (Cahn) een paar pakhuizen in de Polstraat huurde en achter een van die pakhuizen midden 1941 al een (eventueel) duikadres inricht te.

In het bedrijf van Peters mocht Cahn als jood niet meer komen. Na zes uur “als iedereen weg was, sloop ik door een geheime ingang mijn eigen bedrijf in. Dan begon zo langzaamaan het illegale werk. Geld verdiende ik genoeg met die Panko en Mina Bak graag maar officieel had ik dat geld niet omdat ik geen zaken meer mocht doen. Die onderduikers û dat begon in 1942 op grote schaal te draaien û kon ik wel helpen.ö

Tot zover Igor Cornelissen. Dat Panko inderdaad een kreet werd met als bijgedachte æze vliegen eruit&Aelig;, wordt ook bevestigd door een lezer uit Driebergen, die schreef dat æheel Nederland&Aelig; in die oorlogsdagen zong:

Panko, ze vliegen eruit!
Panko, ze vliegen eruit!
Volgend jaar de tiende mei
Is ons Holland vast weer vrij
Panko, ze vliegen eruit!

Actie '41 vlgs. Richtlijnen 100,-
Bijdragen '42 - '43 100,-

Karl Kahn komt met zijn gezin van Bodegraven naar Deventer op 10 februari 1941. Hij wordt omschreven als "adviseur voor fabrieken". Zij logeren aanvankelijk in hotel De Moriaan.

Gezien zijn bijdrage aan de Joodse Raad was hij in goeden doen. Hij blijkt in december 1942 vertrokken te zijn zonder achterlating van adres.

De Cahns zijn (in 1941?) opgenomen in de woning van Jacob Salomon Erwteman en zijn vrouw (die op dit adres al vÔoÔor 1941 woonden: hij kwam al op een lijst van synagogebezoekers van ca. 1925 voor).

Ruben Lothar bezocht in 1941/42 de Joodse School in Deventer.

20 april 1942 Cahn krijgt een oproep van de Emigratieafdeling van de Joodse Raad, Lijnbaansgracht 366, via de secretaris van de Dev. Afdeling, Behr, dat hij zich met zijn gezin van drie personen moet melden op 12 mei 1942 om 11.30 uur.

Op 1-10-42 stuurt Ilse Scheffer [1202] vanuit Pittsburg via het Rode Kruis een briefje aan haar zuster Hilde Cahn (geb. 28-2-1909 in Duitsland): Walter still in orchestra. Don't worry about Heinz. Stempel: 22.9.43 (NIG nr. 62). Hilde en Ilse zij n zusters, dochters van Jacob Samuel.

[Op een aanvraagbriefje uit Westerbork voor een voedsel/kledingpakket noteert de Joodse Raad, afdeling Dev.: Hugo Cahn (geb. 26.9.1882). Het briefje is een verzoek van David M. Polak (1904) van 30-10-43. (NIG nr. 59) Hugo Cahn hoeft helemaal gee n familie van Karl te zijn en ook niet afkomstig uit Deventer. Van Deventer ken ik ook geen David M. Polak van 1904.] to:
Hilde Samuel, birth 26 Feb 1907 Bonn, Duitsland, died 26 MRT 1944 Auschwitz, Polen, daughter of Jacob Samuel and NN NN
Op 1-10-42 stuurt Ilse Scheffer vanuit Pittsburg via het Rode Kruis een briefje aan haar zuster Hilde Cahn (geb. 28-2-1909 in Duitsland): Walter still in orchestra. Don't worry about Heinz. Stempel: 22.9.43 (NIG nr. 62). Hilde en Ilse zijn zusters , dochters van Jacob Samuel.

1) Ruben Lothar Cahn

Family page

Carl Cahn, alias: Karl Kahn to:
Heintje Stork, alias: Henny, birth 3 Dec 1911 Meppel, died 9 Aug 1994, daughter of Martinus Johannes Stork and Hendrikje van Veen

Main index A-Z